Læknablaðið - 15.10.2003, Blaðsíða 27

FRÆÐIGREINAR / HRÖRNUNARSJÚKDÓMAR ( HEILA
að jafnaði minni en karla voru þær ekki líklegri til
að hafa grennri æðar sem þurftu græðling (28). í
bandarískri rannsókn var sjúkrahúsdauði eftir hjá-
veituaðgerð hærri hjá konum en körlum í öllum
aldurshópum, en hlutfallslega mest hjá konum
yngri en 60 ára og 70-79 ára (29). í CASS og BARI
rannsóknunum var lifun fimm til sex árum eftir
hjáveituaðgerð sambærileg milli kynja (30, 31).
Eftir fjölþáttagreiningu í BARI rannsókninni var
hins vegar langtímalifun kvenna betri en karlar
(31). Voru hlutfallslega fleiri þeirra með sykur-
sýki, en þekkt er að langtímaárangur hjáveituað-
gerðar er góður hjá sykursjúkum (32).
Bráðum kransæðavíkkunum hjá sjúklingum
með ST-hækkunar hjartadrep fer nú fjölgandi. Ein
rannsókn sýndi að eftir bráða víkkun voru líkur á
nýju hjartadrepi og dauða innan sex mánaða hærri
hjá konum en körlum, en sá munur hvarf þegar
leiðrétt var fyrir áhættuþætti (8). Lifun einu ári
eftir bráða víkkun vegna kransæðastíflu er líka
sambærileg hjá kynjunum þegar leiðrétt er fyrir á-
hættuþætti (17). Bráð víkkun er nú kjörmeðferð
hjá konum með marga áhættuþætti og minnkar
dánarlíkur þeirra, þó segaleysandi meðferð sé
einnig gagnleg (33). Notkun glýkóprótín Ilb/IIIa
hamla í víkkunaraðgerð lækkar dánarlíkur og þörf
á endurvíkkun innan 30 daga hjá báðum kynjum
(34), en árangur bráðrar víkkunar er þó meira
bættur með notkun stoðnets fremur en með gjöf
glýkóprótín Ilb/IIIa lyfja (35).
Núverandi rannsókn sýnir að hér á landi er
frumárangur kransæðavíkkana og helstu fylgikvill-
ar sambærileg hjá konum og körlum. Kyn á ekki að
hafa áhrif á hvort mælt er með kransæðavíkkun
eða hjáveituaðgerð hjá sjúklingi með kransæða-
sjúkdóm (36).
Þakkir
Sigurlaug Magnúsdóttir hjúkrunarfræðingur að-
stoðaði við söfnun gagna og innslátt í tölvuforrit
og Elísabet Snorradóttir læknaritari við gerð
handrits.
Heimildir
1. Greenberg NA, Mueller HS. Why the excess mortality in
women after PTCA. Circulation 1993; 87:1030-2.
2. Kelsey SF, James M, Holubkov AL, Holubkov R, Cowley MJ,
Detre KM. Results of percutaneous transluminal coronary
angioplasty in women. 1985-1986 Nationa Heart, Lung, and
Blood Institute's Coronary Angioplasty Registry. Circulation
1993; 87: 720-7.
3. Alfonso F, Hernandez R, Banuelos C, Fernandez-Ortiz A,
Escaned J, Sabate M, et al. Initial results and long-term clinical
and angiographic outcome of coronary stenting in women. Am
J Cardiol 2000; 86:1380-3.
4. Watanabe CT, Maynard C, Ritchie JL. Comparison of short-
term outcomes following coronary artery stenting in men vs.
women. Am J Cardiol 2001; 88: 848-52.
5. Mehilli J, Kastrati A, Dirschinger J, Bollwein H, Neumann FJ,
Schomig A. Differences in prognostic factors and outcomes
between women and men undergoing coronary artery stent-
ing. JAMA 2000; 284:1799-805.
6. Welty FK, Lewis SM, Kowalker W, Shubrooks SJ. Reason for
higher in-hospital mortality more than 24 hours after percuta-
neous transluminal coronary angioplasty in women compared
with men. Am J Cardiol 2001; 88:473-7.
7. Peterson ED, Lansky AJ, Kramer J, Anstrom K, Lanzilotta MJ.
Effect of gender on the outcomes of contemporary percuta-
neous coronary intervention. Am J Cardiol 2001; 88:359-64.
8. Antoniucci R, Valenti R, Moshi G, Migliorini A, Trapani M,
Santoro GM. Sex-based differences in clinical and angiograp-
hic outcomes after primary angioplasty or stenting for acute
myocardial infarction. Am J Cardiol 2001; 87:289-93.
9. Lagerqvist B, Safstrom K, Stahle E, Wallentin L, Swahn E. Is
early treatment of unstable coronary artery disease equally
effective for both women and men? FRISCII Study Group In-
vestigators. J Am Coll Cardiol 2001; 38: 41-8.
10. Danielsen R, Eyjólfsson K, Sigurðsson AF, Jónmundsson EJ.
Árangur kransæðavíkkunaraðgerða á íslandi 1987-1998. Lækna-
blaðið 2000; 86:241-9.
11. Thors H, Danielsen R. Angina pectoris in women: clinical and
coronary angiography findings. XVth Nordic Congress of
Cardiology, Malmö, Sweden, June 7-9, Abstract book 1995:43.
12. Welty FK, Mittleman MA, Healy RW, Muller JE, Shubrooks
SJ. Similar results of percutaneous transluminal coronary ang-
ioplasty for women and men with postmyocardial infarction
ischemia. J Am Coll Cardiol 1994; 21: 35-9.
13. Trabattoni D, Bartorelli AL, Montorsi P, Fabbiocchi F, Loaldi
A, Galli S, et al. Comparison of outcomes in women and men
treated with coronary stent implanation. Cathet Cardiovasc
Interv 2003; 58:20-8.
14. Altmann DB, Racz M, Battleman DS, Bergman G, Spokojny
A, Hannan EL, et al. Reduction in angioplasty complications
after the introduction of coronary stents: results from a con-
secutive series of 2242 patients. Am Heart J 1996; 132: 503-7.
15. Sousa AGMR, Mattos LAP, Costa MA, Netto CMC, Paes AT,
Saad J, et al. In-Hospital Outcome After Stenting in Women
Compared to Men. Results From the Registry of the Brazilian
Society of Interventional Cardiology: CENIC. J Am Coll
Cardiol 2001; 37: 16A.
16. Lloyd-Jones DM. The risk of congestive heart failure: sober-
ing lessons from the Framingham Heart Study. Curr Cardiol
Rep 2001; 3:184-90.
17. Mehill J, Kastrati A, Dirschinger J, Pache J, Seyfarth M,
Blasini R, et al. Sex-based analysis of outcome in patients with
acute myocardial infarction treated predominantly with
percutaneous coronary intervention. JAMA 2002; 287: 210-5.
18. Ayanian JZ, Epstein AM. Differences in the use of procedures
between women and men hospitalized for coronary heart dise-
ase. N Engl J Med 1991; 325:221-5.
19. Thors H, Danielsen R. Kransæðasjúkdómur hjá konum.
Hjartavemd 1994; 31:3-5.
20. Lincoff AM, Califf RM, Ellis SG, Sigmon KN, Lee KL, Leim-
berger JD, et al. Thrombolytic theraphy for women with
myocardial infarction: Is there a gender gap? J Am Coll Cardi-
ol 1993; 222:1780-7.
21. Barakat K, Wilkinson P, Suliman A, Ranjadayalan K, Timmis
A. Acute myocardial infarction in women: Contribution of tr-
eatment variables to adverse outcome. Am Heart J 2000; 140:
740-6.
22. Mukamal KJ, Muller JE, Maclure M, Sherwood JB, Mittleman
MA. Evaluation of sex related differences in survival after
hospitalization for acute myocardial infarction. Am J Cardiol
2001; 88: 768-71.
23. Kilaru PK, Kelly RF, Calvin JE, Parrillo JE. Utilization of
coronary angiography and revascularization after acute
myocardial infarction in men and women risk startified by the
ACC/AHA guidelines. J Am Coll Cardiol 2000; 35: 974-9.
24. Petticrew M, McKee M, Jones J. Coronary artery surgery: are
women discriminated against? BMJ 1993; 306:1164-6.
25. Steingart RM, Packer M, Hamm P, Coglianese ME, Gersh B,
Geltman EM, et al. Sex differences in the management of
coronary artery disease. N Engl J Med 1991; 325: 226-30.
26. Khan SS, Nessim S, Gray R, Cser LS, Chaux A, Mattloff JM.
Increased mortality of women in coronary artery bypass sur-
gery. Evidence for referral bias. Ann Int Med 1990; 112: 561-7.
27. Vik-Mo H, Danielsen R, Nordrehaug J, Stangeland L. Factors
affecting suitability for coronary bypass surgery. Ann Clin
Research 1988; 20:399-3.
28. Mickleborough LL, Takagi Y, Maruyama H, Sun Z, Mohamed
S. Is sex a factor in determining operative risk for aortocoron-
ary bypass graft surgery? Circulation 1995; 92:11-80-4.
29. Vaccarino V, Abramson JL, Veleder E, Wintraun WS. Sex
Læknablaðið 2003/89 763