Læknablaðið - 15.10.2003, Blaðsíða 45

FRÆÐIGREIN / NOTKUN NÁTTÚRUEFNA
Efniviöur og aöferðir
Hönnun og forprófun spurningalistans (fasar I og II)
Við hönnun spurningalistans var stuðst við þann
fræðilega bakgrunn sem fjallað var um í inngangi.
Nær allir svarmöguleikar voru lokaðir þannig að þátt-
takendur fengu lista með lyfja- og efnanöfnum sem
þeir gátu krossað við. Til að draga úr lengd hverrar
spurningar var listanum skipt eftir efnaflokkum, það
er náttúru- og fæðubótarefni í einum flokki; vítamín,
stein- og snefilefni í öðrum; og lausasölulyf í þeim
þriðja.
Þar sem erfitt reyndist að draga skýr skil milli nátt-
úruefna og fæðubótarefna voru þessir efnaflokkar
hafðir saman. Þegar svarmöguleikar voru valdir á list-
ann var stuðst við upplýsingar frá Heilsuhúsinu, loka-
ritgerð Olafar Þórhallsdóttur í lyljafræði um auka- og
milliverkanir náttúrulyfja, náttúruvara og fæðubótar-
efna (18), námskeið á vegum Lyfjafræðideildar HÍ og
heimasíðuna The Natural Pharmacist www.tnp.com
Skilaði þetta lista með 36 efnum sem mest var fjallað
um.
Framboð vítamína, stein- og snefilefna var skoðað
á eftirtöldum stöðum og lagt til grundvallar við hönn-
un svarmöguleika: www.heilsa.iswww.vitamin.is
www.lysi.iswww.delta.is vöruupplýsingar frá Omega
Farma og www.tnp.com Listi þessi var æði langur og
var honum því skipt í þrennt: fjölvítamín, stök vítamín
(þau vítamín sem ekki eru í blöndu með öðrum
vítamínum eða bætiefnum) og stein- og snefilefni.
Nær öll lausasölulyf sem seld eru á Islandi voru
sett á lista yfir svarmöguleika. Spurt var hvort við-
komandi hafi tekið einhver lausasölulyf við sértækum
einkennum eða kvillum á síðastliðnum tveimur vik-
um. Við hveija spurningu var settur listi með þeim
lyfjum sem fólk gæti hugsanlega tekið við þessum á-
kveðnu einkennum eða kvillum. Reynt var að setja
hvert lyf á eins marga staði og gátu komið til greina
(mynd 2).
Forprófun á spurningalistanum fór fram í tveimur
fösum. Að loknum hvorum fasa var listinn endur-
skoðaður með tilliti til þess sem fólk virtist eiga í
vandræðum með og viðeigandi endurbætur gerðar.
Engin sérstök skilyrði voru sett fyrir þátttöku en svar-
endur voru úr hópi fólks sem kom í skoðun hjá
Hjartavernd (hvort sem það var í sérstakri rannsókn
eða ekki). Rannsóknarmaður spurði svarendur um
vandkvæði við listana, hvort einhverjar spurningar
væru torskildar og hvort þeir hefðu átt erfitt með að
finna eitthvert þeirra efna eða lyfja sem þeir notuðu.
Notkunarrannsókn (fasi III)
Úrtak var tekið af 18.079 þátttakendum úr Reykja-
víkurrannsókn MONICA og Afkomendarannsókn
Hjartaverndar. Þýði MONICA-rannsóknarinnar hér
á landi er fólk á aldrinum 25-74 ára sem býr á Stór-
Reykjavíkursvæðinu og ekki hefur fengið kransæða-
Mynd 1. Dæmi um spurningu um náttúru- og fæöubótarefni. (Athugiö aö aöeins eru sýndir
nokkrir svarmöguleikar.)
Hefur þú á síöustu tveimur vikum notaö eitthvert af eftirfarandi náttúru- eöa fæöubótarefnum?
Vinsamlegast merktu viö öll efnin í viöeigandi svarreiti.
Nei Já, Já, 4-6 Já, 1-3 Veit
daglega sinnum í sinnum í ekki
viku viku
Acidophilus
Aloe vera
Alpha Lipoic Acid (ALA)
Angelica / Ætihvönn
Ðirkiaska _ _ _ _ _
Blómafrjókom / Bee pollen _ _ _ _
Colon cleanser/psyllium trefjar _ _ _ _
Dong Quai _ _ _ _ _
Drottningarhunang / Royal Jelly _ _ _ _ _
Engifer / Ginger _ _ _ _
Freyspálmi / Saw palmetto _ _ _ _
Garðabrúða / Valeriana / Baldrian
Gericomplex
Ginseng _ _ _
Glitbrá / Fewerfev
Glúkósamínsúlfat&Chondroitin
GPE-Royal Jelly _ _ _ _ _
Mynd 2. Dæmi um spurningu um lausasölulyf.
Hér er veriö aö kanna notkun á lyfjum sem aöeins eru seld í apótekum en fást þar án lyfseöils (lausasölulyf). Athugaöu aö ekki er spurt um lyf sem fengin voru meö lyfseöli. Spurning l:Notaöir þú eitthvert lausasölulyf viö hósta/hálsbólgu eöa kvefi á síöustu 2 vikum? Nei _ Ef nei, svaraöu næst spurningu 2 Já _ Ef já, hvaöa lausasölulyf var þaö?
Daglega 4-6 sinnum í viku 1-3 sinnum í viku
Benylan _ _ _
Dexomet
Drixin
Livostin - - -
Loradin NM Pharma _ _ _
Lóritín _
Lórín
Nexól - - -
Nezeril _ _ _
Norskir brjóstdropar _ _ _
Otrivin _ _ _
Oxeladín - - -
Pektólín _ _ _
Strepsils _ _ _
Tússól _ _ _
Annað

Notaftir þú eitthvert þessara lyfja aft staftaldri (a.m.k. þrisvar í viku) síftustu 4 mánufti?
Nei _ Já _
Ef jð, hvaöa lyf? ________________________________________________
Læknablaðið 2003/89 781