Læknablaðið - 15.10.2003, Blaðsíða 76

UMRÆÐA 0G FRÉTTIR / SAGA LÆKNINGANNA
Á árunum 1766-1799 voru stofnuð alls fimm lækn-
isembætti á Islandi í viðbót við embætti landlæknis.
Vestmannaeyjar urðu sérstakt læknishérað árið 1828
og Húnvetningar fengu sér sinn eigin lækni árið 1837.
Þessi skipan hélst til ársins 1876 þegar Læknaskólinn
var stofnaður í Reykjavík. Læknishéruðin urðu þá
alls tuttugu. Brautryðjendastarfið að Nesi skilaði sér
síðar í aukinni kennslu fyrir lækna og ljósmæður með
stofnun Læknaskóla árið 1862 á vegum dr. Jóns
Hjaltalíns landlæknis og stofnun sjúkrahúss í Reykja-
vík árið 1866.
Apótekarar í Nesi ráku lyfjabúð í Nesstofu og
kenndu þeir jafnframt lyfjafræðinemum sem urðu þó
að taka lokapróf sitt í Kaupmannahöfn að loknu
námi sem lyfjasveinar (candidatus pharmaciae).
Fyrsti lærði lyfjafræðingurinn var Björn Jónsson
(1738-1798) lyfsali. Nesapótek eða landlæknisapó-
tekið varð síðan að Reykjavíkurapóteki árið 1834 og
var það lagt niður þann 1. apríl 1999. Þetta elsta apó-
tek á Islandi hafði því verið á tveimur stöðum í 236 ár
þegar því var lokað. Akureyrarapótek starfaði frá
1819 til 1823 og svo á ný eftir 1836 og lyfjabúð var sett
á stofn í Stykkishólmi árið 1835. Uppbygging lyfja-
fræðináms á íslandi og fjölgun apóteka gekk því hægt
fyrir sig.
Ljósmæður eru elsta embættisstétt kvenna á ís-
landi. Uppfræðsla þeirrar tók oftast ekki nema fjórar
vikur. Bjarni Pálsson réði fyrstu lærðu ljósmóðurina
til landsins árið 1761. Hún hét Margrethe Katarine
Magnússen og var dönsk. Hún annaðist verklega
kennslu ljósmæðra til 1803. Kennslufyrirkomulag
ljósmæðra hélst nær óbreytt næstu 100 árin. Á árun-
um 1761 til 1833 útskrifuðu landiæknar40 ljósmæður
og aðrir læknar 14 og fóru þær oftast til starfa í
heimabyggð sinni.
I Nesstofu var heilbrigðisþjónustan á Islandi mót-
uð á árunum 1763-1833 eftir tilskipunum frá Dan-
mörku sem átti sér rætur í breyttri stjórnsýslu þar.
Kennslan var nær eingöngu fræðileg þar sem ekkert
sjúkrahús var í landinu nema sjúkraskýli í Nesi og
holdsveikraspítalarnir fjórir. Það má spyrja sig hvort
Nesstofa hafi verið fyrsti fagskólinn á Islandi með
menntun læknanema og útskrift þeirra, forkennslu í
lyfjafræði og kennslu ljósmæðra. Háskóli Islands út-
skrifar núna nemendur í öllum þessum greinum inn-
an heilbrigðisþjónustunnar. Hin skipulagða uppbygg-
ing heilbrigðisþjónustu á íslandi á árunum 1760 til
1833 átti sér rætur í skólastarfinu í Nesi og hjá Bjarna
Pálssyni. Uppbygging læknakennslu og uppfræðsla
ljósmæðra að Nesi við Seltjörn ruddi brautina fyrir
aukna heilbrigðisþjónustu á íslandi á síðari helmingi
nítjándu aldar.
Núna er Lækningaminjasafn Þjóðminjasafns ís-
lands til húsa í Nesstofu og má það þakka áhuga Jóns
Steffensen læknis (1905-1991) við að halda til haga
sögu læknisfræðinnar og heilbrigðisþjónustu Islend-
inga með söfnun lækningatækja frá fyrri tímum.
STYRKIR TIL FRÆÐSLUSTARFSEMI
Fræðslustofnun lækna auglýsir lausa til umsóknar styrki til fræðslustarfsemi á vegum lækna. Hægt er að sækja um
styrki til hvers kyns fræðslustarfsemi fyrir lækna, s.s. málþinga, námskeiða og útgáfustarfsemi. Við mat á
styrkumsóknum hafa þær umsóknir forgang sem að mati stjórnar Fræðslustofnunar verður erfiðara að fjármagna
á fullnægjandi hátt eftir öðrum leiðum, s.s. með aðstoð lyfjafyrirtækja eða heilbrigðisstofnana. Heildarstyrkupphæð
fyrir veturinn 2003-2004 er 400.000 kr. Umsóknarfrestur fyrir hauststyrk er til 1. nóvember 2003 og fyrir vorstyrk 1.
febrúar 2004. Umsóknir skal senda til Margrétar Aðalsteinsdóttur á skrifstofu LÍ, magga@lis.is
Leiðrétting
Læknablaðið biður lesendur og alla hlutaðeigandi velvirðingar á þeirri fullyrðingu sem birtist í síðasta tölublaði, Læknablaðið 2003; 89; 685,
að Evrópusambandið hefði heitið því að styrkja heilsufars- og starfsaðstöðu-rannsókn lækna um sex milljónir evra. Hið rétta er að
fjárhagsáætlun þessa rannsóknarverkefnis hljóðar uppá sex milljónir evra.
812 Læknablaðið 2003/89