Læknablaðið - 15.12.2004, Blaðsíða 7

RITSTJÓRNARGREINAR
Laga- og reglugerðarbreytingar
- og hvað svo?
Þann 14. júní 2004 tóku gildi breytingar á sóttvarna-
lögum nr. 19/1997 (1). Breytingarnar sneru að ákvæð-
um um skráningu sýklalyfjanotkunar. Enda þótt
nefndir alþingis sendi hagsmunaaðilum tillögur um
lagabreytingar til umsagnar geta slíkar breyting-
ar hæglega farið fram hjá mörgum þeim sem mál-
ið varða, einkum ef þær eru ekki til þess fallnar að
valda deilum. Mikilvægt er að læknar viti af slíkum
breytingum og ekki er síður mikilvægt að mönnum sé
kunnugt um ástæður fyrir lagasetningunni en þær eru
jafnan skýrðar í greinargerð með frumvörpum.
Akvæðið í lögunum um skráningu á sýklalyfja-
notkun á rót sína að rekja til erlends samstarfs. Vænt-
anlega fer ekki fram hjá neinum að samningurinn
um evrópska efnahagssvæðið (EES) og náin sam-
skipti við Evrópusambandið (ESB) hafa mikil áhrif
á starfsumhverfi okkar. Heilbrigðismál verða sífellt
mikilvægari málaflokkur innan ESB, einkum á sviði
sóttvarna enda virða smitsjúkdómar engin landa-
mæri. Innan ESB sem og annars staðar eru vaxandi
áhyggjur vegna þróunar sýklalyfjaónæmis meðal
sýkla sem ógnað geta heilsu manna. Óttast er að slíkt
ónæmi takmarki meðferðarúrræði sem fyrir hendi
eru. Talið er að náið en flókið samband sé á milli
vaxandi notkunar sýklalyfja og útbreiðslu ónæmra
sýkla gegn lyfjunum. Efasemdir eru um að hægt sé
að komast fyrir vandann með því að þróa stöðugt ný
sýklalyf. Því er talið nauðsynlegt að innan ESB séu
til staðar vöktunarkerfi sem veita samanburðarhæfar
upplýsingar um nýgengi og algengi ónæmra sýkla og
veita jafnframt upplýsingar um notkun sýklalyfja (2).
Vöktunarkerfin eiga því að verða tæki í baráttunni
gegn sýklalyfjaónæmi með því að varpa ljósi á mögu-
leg tengsl milli notkunar á sýklalyfjum og myndunar
ónæmis. Einfaldast hefði verið að kveða á um slíka
vöktun í reglugerð. Reglugerðir þurfa hins vegar að
styðjast við lagaheimild. Því ákvað alþingi að tillögu
ráðherra að sett yrðu ákvæði í sóttvarnalögin um
notkun sýklalyfja. Vonast er til vöktunin leiði fyrr til
aðgerða sem miða að skynsamlegri notkun sýklalyfja
svo draga megi úr líkum á myndun sýklalyfjaónæmis.
Þótt lagabreytingar fari oft fram hjá mönnum
gera reglugerðarbreytingar það líklega oftar. í kjölfar
þessa voru gerðar breytingar á reglugerð um skýrslu-
gerð vegna smitsjúkdóma nr. 129/1999 (3) þar sem
fram kemur að upplýsingum um sýklalyfjanotkun
verður aflað annars vegar úr lyfjagagnagrunni Land-
læknisembættisins vegna sjúklinga utan spítala og
hins vegar frá sjúkrastofnunum sem upplýsa um að-
keypt magn sýklalyfja og skiptingu þeirra á spítala-
deildir þar sem það á við. Jafnframt var kveðið á um
í reglugerðinni að skrá skyldi ónæmi sýkla fyrir sýkla-
lyfjum. Þá var bætt við nokkrum sjúkdómum sem ber
að tilkynna vegna samstarfs okkar við ríki ESB á sviði
sóttvarna. Ástæðan er að á undanförnum árum hafa
Evrópuríkin samræmt skráningar og vöktunarkerfi
vegna smitsjúkdóma svo þau verði samanburðarhæf
og nýtist aðildarríkjunum þegar atburðir verða sem
snerta fleiri en eitt ríki. Hér á landi er lagastoð fyrir
slíkum breytingum með reglugerð.
Síðast en ekki síst var sett ákvæði í reglugerðina um
skráninguaðgerðatengdrasýkingaíheilbrigðisþjónust-
unni. Sýkingar á sjúkrastofnunum (spítalasýkingar)
eru vel þekkt vandamál og er skráning þeirra talin
mikilsvert tæki til að greina vandann sem af slíkum
sýkingum stafar og til að geta gripið til sóttvarna-
ráðstafana. Á íslandi hefur borið á vaxandi vanda
vegna þessara sýkinga og er skemmst er að minnast
þess að yfirlæknir smitsjúkdómadeildar Landspítala
ritaði grein í Læknablaðið í fyrra þar sem hann benti á
ófullnægj andi hreinlætisaðstöðu á spítalanum sem gæti
stuðlað að útbreiðslu sýkinga innan stofnunarinnar
(4). Tók sóttvarnalæknir undir þessi sjónarmið og
benti á að sýkingavarnasjónarmið þyrftu að hafa
forgang í hönnun nýs spítala (5). í umræðunni sem
fór fram í kjölfar þessara skrifa var réttilega bent á að
upplýsingar vantaði um spítalasýkingar og áhrif þeirra
á velferð sjúklinga og kostnað heilbrigðisþjónust-
unnar. Því er tímabært að skylda skráningu sýkinga
innan heilbrigðisþjónustunnar sem nefndar eru að-
gerðartengdar sýkingar í reglugerðinni því slíkar sýk-
ingar eru ekki einungis bundnar við sjúkrahús. Brýnt
er að leita skilvirkra leiða til slíkrar skráninga.
Skömmu áður en breyting varð á sóttvarnalögun-
um setti ráðherra reglugerð um starfsemi rannsókna-
stofa sem stunda greiningu á sjúkdómum sem sótt-
varnalög taka til og ætlast er til að verði sett (6). En
til hvers? Auðvitað er mikilvægt að rannsóknarstofur
gefi áreiðanlegar niðurstöður svo greining sé ábyggi-
leg og ákvarðanir lækna byggist á traustum grunni.
Það sem er sérstakt við greiningu á tilkynningaskyld-
um sjúkdómum er að ákvarðanir sem teknar eru og
byggjast á rannsóknarniðurstöðu geta haft víðtækar
afleiðingar í för með sér, svo sem frelsisskerðingu,
rakningu smitleiða og skyldu annarra til að koma til
læknisskoðunar.
Haraldur Briem
Höfundur er sóttvamalæknir.
Læknablaðið 2004/90 827