Læknablaðið - 15.06.2005, Síða 20

FRÆÐIGREINAR / MERGÆXLI I BEINAGRIND
Mynd 4. hringlaga og allt að 5 mm í þvermál, nema þar
sem tvær eða fleiri hafa sameinast. Brúnir þeirra
eru mjög skarpar og ekki er að sjá nein merki um
Mynd 5. óeðlilega beinamyndun eða eyðingu umhverfis þær.
Eftir að rannsókn á sýnilegum skemmdum var lokið
voru teknar röntgenmyndir af höfuðkúpu (sjá mynd
3), rifbeinum, vinstri mjaðmarspaða, og vinstri
leggjarbeinum (upparmslegg, sveif, öln, lærlegg,
sköflungi og dálk - sjá mynd 5). Röntgenmyndirnar
sýna víðtæka myndun beineyðandi vefskemmda
í frauðbeini sem hafa ekki rofið barkarbein í
nánast allri höfuðkúpunni, í öllum rifbeinum, í
mjaðmarspaðanum og í efsta hluta lærleggs.
Sjúkdómsgreining
Þegar unnin er meinafræðileg rannsókn á manna-
beinum sem grafin hafa verið upp við fornleifa-
rannsóknir er ávallt fyrsta skrefið að greina á milli
breytinga af völdum sjúkdóma og breytinga af
völdum umhverfistengdra skemmda í gröfinni sem
geta líkst þeim breytingum sem sjúkdómar valda
(e. pseudo-pathology) (19). í þessu tilfelli þarf
til dæmis að athuga að ýmis skordýr geta valdið
skemmdum sem líkjast mjög þeim holum sem sjást
á beinunum. Röntgenmyndirnar sem sýna holu-
myndun í frauðbeini sem er ekki sjáanleg á bark-
arbeini útiloka þá skýringu.
Niðurstöður rannsóknarinnar benda til þess að
hér sé um illkynja krabbamein að ræða, mergæxli
(e. multiple myeloma). Helsti vandinn við grein-
ingu á mergæxli í fornum beinum er að greina á
milli þess og beineyðandi meinvarps (e. osteolytic
metastatic carcinoma), en áhrif á bein geta verið
mjög svipuð í þessum sjúkdómum. Því er mjög
mikilvægt að hafa heila, tiltölulega vel varðveitta
beinagrind eins og á við í þessu tilfelli, til að sem
bestar upplýsingar fáist um dreifingu skemmda í
beinagrindinni svo að hægt sé að greina á milli með
einhverri vissu (20, 21).
Röntgenmyndir af beinum konunnar sýna bein-
eyður dæmigerðar fyrir mergæxli. Þá ber helst að
nefna dreifingu beinbreytinga í frauðbeini höfuð-
kúpu, hrygg, rifbeinum og efri enda lærleggs, en
auk þess sést ekki nýmyndun beins umhverfis
æxliseyðurnar sem eru útslegnar (e. punched out
lesions), en slíkt er einkennandi fyrir mergæxli.
Aðeins ein önnur greining væri hugsanleg, það er
meinvörp frá brjóstakrabbameini en slík meinvörp
eru sjaldgæf í höfuðkúpu og sýna oftast nýmyndun
beins umhverfis vefskemmdirnar.
Allt bendir til að konan hafi lifað mjög lengi
með þennan sjúkdóm, jafnvel nokkra áratugi
og byggir sú ályktun á því hve beineyðurnar eru
útbreiddar (22). Það merkilega er að röntgen-
myndirnar sem teknar voru eru í engu frábrugðnar
myndum af lifandi fólki með mergæxli, og líklegt
er að síðustu mánuði eða jafnvel ár ævinnar hafi
konan frá Hofstöðum verið sárkvalin sem bendir
til þess að líklegt sé að hún hafi fengið einhverja
umönnun og hjúkrun í veikindum sínum.
508 Læknablaðið 2005/91