Læknablaðið - 15.06.2005, Blaðsíða 33

FRÆÐIGREINAR / VIÐHORF ALDRAÐRA TIL DAUÐANS
ef ég veiktist á morgun, segjum að ég fengi
hjartaáfall, þá held ég að ég mundi taka því
með sœmilegri ró, líka af því að ég heffengið
aðlögun og ég veit að það gœti hent mig . . .
Nei, ég get ekki sagt að ég sé neitt eins og ég
skil að vera saddur lífdaga eða hlakka svolítið
til að deyja og vera að bíða eftir því. Ég er það
ekki. “
c. Sátt við lífsins gang. Þessi einstaklingur er
mjög trúaður og það hefur hjálpað honum í
lífinu: „Pað eru búin að vera svo mörg dauðs-
föll, við höfum verið svo mörg og þetta hefur
verið smátt og smátt að fara og svo eitthvað af
yngra fólkinu líka. Það er bara þegar maður er
trúaður þá er þetta allt öðruvísi. Maður veit að
þetta er lífið, þetta er svo sjálfsagður hlutur og
hverjum skammtaður sinn tími. “
d. Nálægð við dauðann veldur æðruleysi: „Já,
það var oft skelfilegt að sjá þetta á striðsár-
unum, við sigldum í svona skipalest og það
kom oft fyrir að það var kannski sprengt skip
fyrir frarnan og aftan okkur eða til hœgri eða
vinstri, alltaf að ske á hverri einustu nóttu. Þá
sá maður fólkið drukkna allt í kringum sig og
það var ekkert hœgt að gera. Við urðum bara
að horfa á þetta. Þegar ég lenti íþessu þá var ég
ekki gamall, 24 ára, og þá hugsaði ég með mér;
Ja, á ég að deyja þarna eða kemst ég af? Ég var
búinn að gera það upp við mig hvoru tveggja
og einhvern veginnfékk égsvo mikinn kraft og
styrk, bara ótrúlegan styrk, svo ég var orðinn
alveg sáttur við dauðann en samt líka auðvitað
sáttur við lífið. Það er svo skrítið þegar fólk
kemst svona nálœgt dauðanum er eins og það
fái einhvern ótrúlegan styrk sem erfitt er að
lýsa. Það kemur einhver ró yfir fólk og það
sœttir sig við það þó að það sé alfrískt og ungt,
ég segi fyrir mig að ég var búinn að scetta mig
við dauðann þarna. “
e. „Lausn frá þjáningu". Fólk óttast fremur við
að lifa of lengi í slæmu ástandi en að deyja.
Þetta viðhorf er að hluta til byggt á reynslu af
örlögum annarra: „ Maður veit náttúrulega að
það er ekki langt eftir sem maður á eftir að lifa,
kannski 10 ár, vonandi ekki meir, ég er ekki
hrœdd við það. Ég er hrœdd við að lifa oflengi
heldur en að deyja eins og maður hefur horft
upp á. Ég vann á ellideild og talaði mikið og
vissi mikið hvernig gamla fólkinu leið og ég
vildi helst vera laus við svoleiðis, ekki þurfa
að upplifa eins og margir þurfa að gera, vera
ósjálfbjarga og vita ekki neitt og bara lifa. “
f. Með von um endurfundi fyrir handan: „Ég
vona það allavega að maður fái að hitta sína
ættingja sem maður saknar. “
2. Hver er merking dauðans?
a. Trú á líf eftir dauðann: „... þásá maður fólk
drukkna allt í kringum sig og það var ekkert
hœgt að gera . . . Þetta breytti því þannig trú-
arlega séð að ég var ekki mjög trúaður frekar
en strákar voru á þeim tíma en eftir þetta þá
varð ég virkilega trúaður því ég var vantrú-
aður á að líf vœri eftir dauðann en eftir þessa
reynslu þá held ég að mér sé óhœtt að segja
það að það er lífeftir dauðann, ég trúi því. .
b. Sátt við dauðann sem endanlegan en samt
opinn hugur: „Ég get ekki trúað á það (fram-
haldslíf). Ég vœri mjög ánœgð efþað vœri, en
ef það vœri bara ekkert vœri ég líka ánœgð
með það. Ég er búin að margvelta þessu fyrir
mér en einhvern veginn þá er ég bara sátt við
að hætta að spekúlera í því, það er svo stutt í
það að maður getur bara kynnt sér það þegar
maður kemur yfir. “
c. Veraldlegt viðhorf: „Ég hefþá afstöðu ég trúi
ekki á lífeftir dauðann og bara tel að maður
fari bara sína leið og lífið haldi áfram þá ja í
einhverjum genum kannski."
3. Hvernig vilja menn deyja?
a) An inngripa tækninnar. Nefnt var að deyja
á náttúrulegan hátt, í friði, með reisn og í
svefni: „Já, ég vil bara fá að deyja í friði.
Ekkert vesen. Ef ég verð veik og ef þeir geta
ekki lœknað mig þá vil ég bara deyja í friði. “
b) Undirbúnir, búnir að ráðstafa eignum og öðru:
„Ég er þegar búin að ráðstafa öllu. Ég hefalltaf
verið ein og get bara valið fjögur úr fjölskyld-
unni til að sjá um þetta allt saman. Við héldum
fund og þannig er ég bútin að koma öllu frá
mér. Þau fylgjast með mér. Peningamálum
og því öllu saman er ég búin að ganga frá. ...
Já það er svo mikill munur að þurfa ekki að
hugsa um neitt. Ég bara má sofna útaf ein-
hverja nóttina eða einltvern daginn. “
4. Ótti við dauðann?
Það kom ekki fram ótti við dauðann hjá nein-
um. Neðangreind orð lýsa afstöðunni vel: „Ég
get sagt að meðan ég hef góða sjón þá er ég
ánœgður með tilveruna en er alveg tilbúinn að
fara hvenœr sem er og kvíði engu. “
Tengsl við aðra
Tengsl við aðra eru mikilvæg hvort sem er í sam-
bandi við lífið eða dauðann. Áður hefur komið
fram að tengsl við ástvini er eitt af því sem gefur
lífinu hvað mest gildi og eitt af því sem skiptir
máli varðandi viðhorf til dauðans, samanber fyrri
tilvitnanir.
Læknablaðið 2005/91 521