Læknablaðið - 15.12.2005, Blaðsíða 22

FRÆÐIGREINAR / LUNGNAÁSTUNGUR
þurft að setj a inn brjóstholskera (3). Hj á sj úklingum
þar sem grunur leikur á lungnakrabbameini en
sjúklingur er ekki skurðtækur er nálarástunga
mikilvæg til greiningar en gagnsemi aðgerðarinnar
hjá skurðtækum sjúklingum er umdeildari. Telja
sumir að nálarástunga tefji aðeins fyrir aðgerð.
Aðrir telja að með nálarástungu sé hægt að finna
sjúklinga sem ekki þurfa aðgerð og þannig forða
sjúklingum frá óþarfa aðgerðum (2, 4). Mikil
aukning hefur orðið á fjölda ástungna á Landspítala
undanfarin ár án þess að ljóst sé með ábendingar,
árangur, útkomu og fylgikvilla. Tilgangur rann-
sóknarinnar var að meta þessi atriði.
Efniviður og aðferðir
Um er að ræða aftursæja rannsókn þar sem upp-
lýsingar voru fengnar úr sjúkraskrám Landspítala
(LSH). Frá myndgreiningardeild var fenginn listi
yfir allar ástungur sem framkvæmdar voru á LSH
á 18 mánaða tímabili frá janúar árið 2003 til og
með júní 2004. Valdar voru af listanum ástungur
sem gerðar voru gegnum brjóstvegg til að ná til
hnúða í lungum. Undanskilin voru þau tilvik þar
sem verið var að taka sýni úr brjósthimnu en ekki
lunga. Ekki fengust upplýsingar um alla þá sem
fóru í lungnaástungu þarsem þeir komu frá öðrum
heilbrigðisstofnunum og takmarkaðar upplýsingar
voru um þá á LSH. Sjúkraskrár voru yfirfarnar
og unninn upp gagnagrunnur þar sem fram kom
kyn, aldur, staðsetning hnúðs í lunga, stærð og
fjarlægð frá brjóstvegg. Einnig var rakin reykinga-
saga og hvaða fyrri rannsóknir hefðu verið gerðar.
Kannaðar voru ábendingar fyrir ástungu eins og
grunur um krabbamein, sýkingu eða annað. Einnig
var könnuð niðurstaða vefjagreiningar, fylgikvillar
og meðferð þeirra var athuguð. Frekari rannsóknir
sem gerðar voru á einstaklingunum voru athugaðar
og lokagreiningar þeirra voru fundnar. Til grund-
vallar ákvarðanatöku fyrir ástungu lá fyrir tölvu-
sneiðrannsókn (TS) sem var metin af sérfræðingum
í myndgreiningu og sérfræðingum í lungnasjúkdóm-
um. Ástungur voru framkvæmdar af sérfræðingum
í myndgreiningu starfandi á LSH og komu alls sex
læknar að ástungunum. Við sýnatökuna var gerð TS
rannsókn fyrir ástungu og sneitt í gegnum hnúða
með 2-5mm sneiðum. I Fossvogi var 16 sneiða tæki
notað (General Electric Light Speed-16 Pro) og
á Hringbraut 4 sneiða tæki (General Electric CT
Light Speed). Deyft var í húð sjúklinga með 2% lídó-
kaín lausn. Að öðru leyti var engin lyfjagjöf gefin
fyrir ástunguna. Mælt var hversu djúpt hnúðurinn
lá og ástunga síðan gerð. Oftast var sneitt þegar nál
var í sjúklingi til að staðfesta legu nálarodds. Við
grófnálarsýnatökuna var notuð sjálfvirk sýnatöku-
byssa frá Cook fyrirtækinu, (Quick-Core biopsy
needle) sem er 20 eða 18G (gage) og tekur 10 eða
20 mm löng sýni. Við fínnálarsýnatökuna var notuð
CIBA nál 19-22G með eða án stíls. Grófnálarsýnin
voru lögð í formalín og einstaka sýni sett á salt-
vatnspappír (þegar grunur var um eitilkrabbamein).
Fínnálarsýnin voru lögð á glerplötu og strokin út,
vanalegast eitt loftþurrkað sýni en önnur í 96%
alkóhól. Um var að ræða staðlaðar aðferðir. Sýni
voru síðan send á rannsóknastofu í meinafræði eða
frumurannsóknastofu í Glæsibæ þar sem þau voru
unnin með stöðluðum aðferðum. Rannsóknin var
samþykkt af siðanefnd LSH og Persónuvernd.
Nidurstöður
Alls voru framkvæmdar rannsóknir á 93 sjúkling-
um á rannsóknartímanum. Upplýsingar fengust
um 82 sjúklinga. Af þeim voru 46 karlar og 36
konur. Meðalaldur var 68 ár og aldursbil var 28 ára
til 89 ára. Algengustu einkenni voru hósti, mæði
og brjóstverkur en einkenni voru margbreytileg.
Sumir sjúklinganna voru einkennalausir og höfðu
hnúða í lungum sem fundust fyrir tilviljun í hóp-
rannsókn á öldruðum þar sem gerð var tölvusneið-
mynd af lungum. Algengasta ábendingin fyrir
ástungu var fyrirferð í lunga þar sem var grunur
um æxli, eða hjá 72/82 sjúklingum (88%). Aðrar
ábendingar voru grunur um sýkingu hjá 5/82 og
aðrar hjá 5/82 einstaklingum. Helstu niðurstöður
um gerð hnúðanna eru sýndar í töflu I. Fyrri sögu
um reykingar höfðu 36/82 (44%) og 29/82 (35%)
reyktu enn. Inniliggjandi á LSH voru 37 einstak-
lingar og 45 komu frá göngudeild eða öðrum heil-
Tafla 1. Gerú hnúða (n=82).
Stærð hnúða Fjöldi
<1 cm 1
1-2 cm 15
2-3 cm 32
>3 cm 34
Fjöldi hnúða
1 61
2 11
a 3 10
Staðsetning (sumir með fleiri en einn hnúð)
Hægra efra blað 20
Hægra miðblað 10
Hægra neðra blað 18
Vinstra efra blað 21
Vinstra neðra blað 17
Fjarlægð frá brjóstvegg (n = 80)
0-1 cm 65
1-3 cm 6
>3 cm 9
918 Læknablaðið 2005/91