Læknablaðið - 15.12.2005, Blaðsíða 41

UMRÆÐA & FRÉTTIR / STJÓRNMÁL
þjóðum sem könnum skuggavarp af hverju einasta
húsi sem samþykkt er í skipulagi. Sumum finnst
þetta jaðra við trúarbrögð en þetta eru greinileg
áhrif frá Guðmundi.
Það er í sjálfu sér ekkert undarlegt að þetta
hafi verið hugleikið lækni í upphafi síðustu aldar.
Aldamótalæknarnir voru fyrsta kynslóðin sem
flutti heim með sér þekkinguna á örverum sem
smitefni. Og það má færa rök fyrir því að bættur
aðbúnaður og lífskjarabyltingin sem leiddi af stétta-
baráttu og því að byggt var yfir kúgaðan verkalýð
og kjörin jöfnuð hafi haft meiri áhrif við að ráða
niðurlögum farsótta en nokkur sýklalyf. Breski
læknirinn Thomas McKeown sýndi eftirminni-
lega fram á þetta samhengi þegar hann skoðaði
útbreiðslu berkla í Englandi og Wales. Hann sýndi
fram á það einna fyrstur manna að berklarnir voru
á hröðu undanhaldi löngu áður en sýklalyfin komu
til sögunnar. íslensk gögn benda ótvírætt í sömu
átt. Helstu ástæður þess að berklar létu undan síga
tengdust ekki síst auknu hreinlæti og betri húsa-
kynnum almennings. Læknisfræðin með sín ágætu
lyf og bólusetningu gegn berklum rétt náði í skott-
ið á farsóttinni þegar hún var í mikilli rénun.“
Fjögur áhyggjuefni
Dagur segir að eftir frumkvæði læknanna hafi
aðrar stéttir, einkum verkfræðingar og aðrir tækni-
menn og síðar arkitektar og loks skipulagsfræðing-
ar, tekið völdin á sviði skipulagsmála. „En núna
um aldamótin hefur raunar orðið ný vakning. Það
má sjá á alþjóðlegri umræðu og skrifum um lækn-
isfræði og skipulagsmál."
- Af hverju hafa læknar áhyggjur núna? Er ekki
búið að leysa flesta mál, skólpið er komið ofan í
jörðina og loftmengun hefur minnkað víðast hvar
á Vesturlöndum?
„Það má segja að nú séu fjögur atriði helst í
umræðunni. I fyrsta lagi eru það loftgæðin, ekki
síst vegna aukinnar umferðar og útblásturs frá
henni. I öðru lagi eru það umferðarslys og hvernig
megi draga úr þeim. I þriðja lagi eru það áhrif hins
byggða umhverfis á samfélag fólks. Rannsóknir
sem gerðar hafa verið á undanförnum árum hafa
sýnt fram á sterk tengsl milli heilbrigði og félags-
auðs í samfélögum en félagsauður er hugtak sem
notað er yfir margvísleg félagstengsl fólks, svo sem
nágrannasamfélög, frjáls félagasamtök og þátttöku
af ýmsu tagi. Ótvíræðar vísbendingar eru jafnframt
um náið samband jöfnuðar innan samfélaga og
heilbrigði íbúanna. I sumum þekktustu faraldurs-
fræðirannsóknum á sviði hjartasjúkdóma virðist
samfélagsstaða til að mynda hafa meiri áhrif en
margir þekktustu áhættuþættir hjartasjúkdóma
samanlagt. Fjórði og síðasti þátturinn sem mér
finnst ekki minnst spennandi í sambandi borgar-
skipulags og læknisfræði er samband hreyfingar
og heilbrigði og hvernig borgarskipulag getur haft
rík áhrif á möguleika og raunar líkur á því að fólk
fái reglulega hreyfingu eða stundi útivist. Þættir
sem vinna gegn hreyfingu eða stuðla að henni eru
gríðarlega áhugaverðir frá læknisfræðilegu sjón-
arhorni. Sýnt hefur verið fram á að hreyfing hafi
ekki bara áhrif á sjúkdóma sem tengjast offitu.
Hún hefur einnig áhrif á meðferð, horfur og líðan
sjúklinga einsog sannað þykir fyrir í það minnsta á
þriðja tug sjúkdóma. í þeim hópi eru flestir dýrustu
Margir upplifa nýju
Hringbrautina eins og
þverbita í Vatnsmýrinni
og Dagur segir að þessar
framkvœmdir hafi breytt
viðhorfum margra til þess
hvað eigi að hafa forgang í
skipulagi borgarinnar.
Læknablaðið 2005/91 937