Læknablaðið - 15.12.2005, Blaðsíða 39

UMRÆÐA & FRÉTTIR / STJÓRNMÁL
Skipulag borga ræður miklu um
heilbrigði íbúanna
- Rætt við Dag B. Eggertsson lækni og formann skipulagsráðs Reykjavíkurborgar um
samband læknisfræði og skipulagsmála
Næsta vor verður kosið til sveitarstjórna hér á
landi og sér þess nú þegar stað í prófkjörum og
vaxandi hita í umræðum um þau málefni sem
heyra undir sveitarstjórnarstigið. Einn þeirra mála-
flokka sem það á við um eru skipulagsmál og svo
vill til að formaður skipulagsráðs stærsta sveitar-
félagsins er læknir. Dagur B. Eggertsson hefur
verið töluvert í sviðsljósinu að undanförnu vegna
umræðna um skipulag höfuðborgarinnar í nútíð
og framtíð en hann hefur einnig velt fyrir sér sögu
skipulagsmála og tengslum þeirra við heilbrigð-
ismál. Læknablaðið ræddi við hann um samband
heilbrigði og borgarskipulags á dögunum.
„Það má segja að upphaf skipulagsmála hafi
tengst heilbrigðismálum því fyrstu inngrip stjórn-
valda í það hvernig menn byggja og búa má með-
al annars rekja til heilbrigðissjónarmiða. Helstu
menningarþjóðir fornaldar veittu vatni inn og
skólpi út og Rómverjar bættu baðmenningunni
við. í borgum sem voru byggðar þétt til að loka
sig af gegn utanaðkomandi óvinum innan borgar-
múranna urðu mannskæðir eldsvoðar tíðir. Brun-
ar höfðu oft úrslitaáhrif á að strangari reglur um
hús og byggingar voru settar eða komið á þar
sem engar voru fyrir. Jafnvel saga Reykjavíkur
geymir glögg dæmi um þetta. Við Laugaveginn
voru til dæmis bönnuð timburhús eftir brunann
mikla 1915. Heilbrigðissjónarmið höfðu þó lík-
lega róttækust áhrif með skipulagsákvörðunum
sem miðuðu að því að hefta útbreiðslu farsótta
í kjölfar iðnbyltingar. Hún leiddi til þess að fólk
flutti til borganna til að vinna í verksmiðjunum.
Þar bjó það þétt og þröngt með mikla ómegð og
iðnaðarborgirnar urðu gjarnan að pestarbælum,"
segir Dagur.
Guðmundur Hannesson var brautryðjandi
„Hér á landi var raunar einn fyrsti og framsækn-
asti hugsuðurinn á sviði skipulagsmála læknir.
Guðmundur Hannesson var höfundur fyrstu
skipulagslaganna og virðist hafa verið afburðavel
heima í alþjóðlegri skipulagsumræðu sinnar tíðar.
Hann tilheyrði aldamótakynslóðinni og var einn
af Guðmundunum en þeir voru framsæknir læknar
á svipuðu reki. Guðmundur skrifaði að segja má
fyrsta veigamikla ritið á íslensku um skipulagsmál.
Það hét Um skipulag bœja og var dreift í þús-
undum eintaka sem fylgiriti með Árbók Háskóla
íslands árið 1916. Skipulagslöggjöfin sem hann
samdi var sett nokkrum árum seinna og hann átti
sæti í fyrstu skipulagsnefnd ríkisins.
Meginhugsun Guðmundar var sú að loft og
ljós ættu að vera leiðarljós í heilbrigðu skipulagi
og hinu byggða umhverfi. Hann skar upp herör
gegn kofabyggingum í bæjum og borgum og
vildi að byggð væri tveggja til þriggja hæða rand-
byggð með útigarði inni á milli, svipað og sjá má
við Eiríksgötu og í verkamannabústöðunum við
Ásvallagötu svo dæmi séu tekin. Hann rannsakaði
sólarhæð á íslandi og vildi að tekið væri tillit til
hennar við hönnun húsa. Þessar hugmyndir eru
enn í góðu gildi því ætli við séum ekki ein af fáum
Dagur B. Eggertsson
lœknir, borgarfulltrúi og
formaður skipulagsráðs
Reykjavíkurborgar.
Þröstur
Haraldsson
Læknablaðið 2005/91 935