Læknablaðið - 15.12.2005, Side 42

UMRÆÐA & FRÉTTIR / STJÓRNMÁL
sjúkdómar samtímans. Öll landlæknisembætti sem
vilja láta taka sig alvarlega hafa því sett fram ráð-
lagða dagskammta af hreyfingu í forvarnaskyni.“
Þéttleiki byggðar ýtir undir hreyfingu
Dagur segir að hingað til hafi aðallega verið
stuðlað að hreyfingu með fjárfestingum í íþrótta-
mannvirkjum og áróðri gagnvart ákveðnum mark-
hópum, svo sem öldruðum, skólafólki og börnum.
„En á allra síðustu árum hafa birst merkilegar
niðurstöður úr viðamiklum samanburðarrannsókn-
um sem gerðar hafa verið í bandarískum borgum
á sambandi þéttleika byggðar og líkum á því að
fólki stundi reglulega hreyfingu. Ein viðamesta
rannsóknin sýnir til dæmis að líkur á því að fólk
stundi hreyfingu í frítíma sínum aukast um 20% ef
útivistarsvæði er innan eins kílómetra fjarlægðar
frá heimili og um 21 % ef menntastofnun er innan
sama radíuss. Einnig sést að þétting byggðar um
fjórðung eykur líkur á að fólk stundi hreyfingu um
23% og um 19% ef þéttleiki þjónustu eykst um
fjórðung. Þetta sýnir að það virðist línulegt sam-
hengi á milli aukins þéttleika byggðar og aukinnar
hreyfingar. Ef það er stutt í skóla, verslun og aðra
þjónustu eru meiri h'kur á að fólk fari gangandi en
akandi til að sækja þjónusluna.
Þær upplýsingar sem við höfum um afleiðingar
offitu í Bandaríkjunum eru ískyggilegar og enn
ískyggilegra að gögn frá OECD gefa vísbendingu
um að við séum í hópi þeirra þjóða sem fylgja
Bandaríkjamönnum hvað fastast eftir á þeirri braut.
Mér finnst við raunar vera býsna róleg í tíðinni.
Það vantar mikið upp á að við íslendingar höfum
glöggt mat á stöðunni. Við þurfum tvímælalaust að
kortleggja þessa þróun og gera áætlanir um hvernig
megi snúa við blaðinu, ekki bara meðal barna og
unglinga heldur almennt því ef þessar vísbendingar
eru réttar þá er það mikið áhyggjuefni.“
í átt til Houston, Texas
- Hvað geta læknar og skipulagsyfirvöld gert til
þess að hafa áhrif á þessa þróun?
„Það sem við höfum verið að leggja áherslu á
í skipulagsmálum er að þétta byggðina og þróa
borgarumhverfi sem skapar mannlíf og eitthvað
út að sækja, ef svo má segja. Þetta fer vel saman
við hugmyndir um lifandi borg. Hjóla- og göngu-
stígakerfið er mikilvægur þáttur í þessu en það er
að nálgast 650 kílómetra. Það þarf ekki að einblína
á afreksíþróttir og dýr heilsuræktarkort heldur
snýst þetta um að búa til umhverfi sem gerir útivist
áhugaverða og aðgengilega fyrir allan almenn-
ing. Við þurfum líka að byggja á sundlaugunum
sem eru tvímælalaust einn af styrkleikum okkar
íslendinga á heilsusviðinu og reyna að laða fleiri
hópa að þeim. Nú er til dæmis komið ungbarna-
sund og sundleikfimi fyrir eldri borgara í öllum
laugum borgarinnar sem eru skref í rétta átt.
En það sem mestu máli skiptir er að taka fyrir
umferðarskipulagið. Bílaumferðin hefur aukist
gífurlega hratt og við gefum helstu bílaborgum
Bandaríkjanna lítið eftir í bílaeign. Hún hefur auk-
ist á örfáum árum úr 450 bílum á hverja þúsund
íbúa í rúmlega 700 sem er ótrúlegt. Ef við berum
okkur saman við evrópskar borgir og framsæknar
borgir í Bandaríkjunum kemur í ljós að við notum
bílinn okkar sem úlpu, förum akandi í alla skottúra
sem við eigum að geta gengið. Meðalbílferð er
miklu styttri hér en í borgum sem við berum okkur
saman við. Þetta er því einnig spurning um hug-
arfar og vana. Það þarf ekki að fara víða um borg-
arlandið til að sjá hvílíkar fórnir við erum að færa
með öllu plássinu sem fer undir bílaumferð. Nú
fara 49% af öllu landi undir samgöngumannvirki
en aðeins 35% undir íbúðir og atvinnustarfsemi og
15% undir græn svæði. Ef við ætlum að fylgja eftir
aukningu í bflaeign og koma í verk öllum þeim stór-
karlalegu umferðarmannvirkjum sem hafa verið
sett á áætlun þá er ljóst að plássið sem umferðin
tekur eykst um 30% á næstu 10-15 árum.
Þarna stöndum við á krossgötum og þurfum að
svara þeirri spurningu í hvernig borg við viljum
búa. Ætlum við að fara í átt til Houston, Texas?
Eða viljum við frekar nálgast skemmtilegar mann-
lífsborgir á meginlandi Evrópu?“
Ofan í jörðina?
Blaðamaður rifjaði upp ummæli fyrrverandi borg-
arstjóra í Reykjavík sem benti á að ýmsar veitur
sem áður voru á yfirborðinu eða í loftinu, til dæmis
rafmagn og skólp, hefðu verið grafnar niður.
Spurningin væri hvort nú væri ekki komin röðin að
umferðinni. Sér Dagur fyrir sér að það væri lausn á
vandanum að koma umferðinni fyrir neðanjarðar í
auknum mæli?
„Töfralausnir eru líklega ekki til en vissulega er
hægt að bæta skipulagið með því að hafa bflastæði
neðanjarðar og umferð að einhverju leyti. Þá er
hægt að búa til lifandi borgarumhverfi með róleg-
um götum á yfirborðinu. En umferðin tekur eftir
sem áður mikið pláss og við þurfum að íhuga hvort
við séum á réttri leið og hvort síauknar kröfur
okkar um hraða umferð og ókeypis bílastæði séu
ekki farnar að ógna öðrum lífsgæðum. Vissulega
eru það lífsgæði að komast hratt á milli staða og
þurfa ekki að eyða miklum tíma í leit að bflastæði.
En það hlýtur líka að teljast til lífsgæða að geta ró-
legur leyft börnunum sínum að leika sér fyrir utan
húsið, að geta komist í íþróttir án þess að leggja sig
938 Læknablaðið 2005/91