Læknablaðið - 15.12.2005, Blaðsíða 37

UMRÆÐA & FRÉTTIR / HEIMILISLÆKNINGAR
Heimilislækningar í nágrannalöndunum
Ánægjan mest þar
sjálfstætt
sem læknar starfa
Skýrsla nefndar um stöðu og framtíð íslenskra
heimilislækna sem lögð var fram á aðalfundi LI
á dögunum vakti nokkra athygli, enda vel að
verki staðið. í henni er að finna margvíslegan
fróðleik um heimilislækningar, stöðu þeirra og
skipulag, ekki bara hér á landi heldur einnig á
Norðurlöndunum og í Bretlandi. Sá kafli er fróð-
leg lesning því eflaust er sú skoðun útbreidd að í
þessurn löndum séu heimilislæknar upp til hópa
opinberir starfsmenn á launum hjá ríki, amti eða
sveitarfélagi. En flóran er fjölbreyttari og á mikilli
hreyfingu eins og lýst er í skýrslunni.
Kerfi opinberra heilsugæslustöðva var komið á
í Svíþjóð um 1970 og skömmu síðar fylgdu Finnar,
íslendingar og Norðmenn í kjölfar Svía og breyttu
heimilislæknum sem flestir höfðu starfað sjálfstætt
í opinbera launamenn. Síðan hefur margt gerst og
nú virðist vera að fjara undan þessu kerfi víðast
hvar. Svíar sjálfir breyttu til hjá sér fyrir rúmurn
áratug og þar er nú sjötti hver heimilislæknir sjálf-
stætt starfandi en rúmlega 80% kjósa að starfa á
opinberum heilsugæslustöðvum. Þessi breyting
hafði þá „aukaverkun'1 að heimilislæknum í starfi
fjölgaði um rúmlega helming sem segir sitt um við-
horf lækna til starfsins. Enn eru hlutfallslega færri
heimilislæknar starfandi í Svíþjóð en hér á landi. I
Svíþjóð er einn heimilislæknir á 1955 íbúa en hér
á landi eru 1726 íbúar að baki hverjum heimilis-
lækni.
Finnar og íslendingar eru einir þjóða um að
halda fast utan um kerfi opinberra heilsugæslu-
stöðva. í Danmörku og Bretlandi er löng hefð fyrir
sjálfstæðum stofurekstri heimilislækna og í Noregi
var gerð kerfisbreyting árið 2001 sem nú verður
greint frá.
Norska kerfið
Forsaga kerfisbreytingarinnar í Noregi var sú að
þar varð sífellt erfiðara að rnanna stöður í hinu
opinbera heilsugæslukerfi. Starfsánægja lækna var
lítil og skortur á læknum tilfinnanlegur, ekki síst í
dreifbýlinu. í borgunum voru ýmis kerfi í gangi og
mikil hreyfing á læknum og sjúklingum. Við þessu
brugðust stjórnvöld með því að semja um nýtt
kerfi sem nefnist fastlæknakerfi en ástæða þeirrar
nafngiftar var sú að með nýja kerfinu var ætlunin
að festa samband sjúklinga og lækna í sessi og auka
samfellu í heilbrigðisþjónustunni. Gerð var tilraun
með kerfið í Þrándheimi og reynslan þaðan nýtt
þegar kerfið var innleitt um allt land árið 2001.
í stuttu máli er kerfið þannig upp byggt að
sveitarfélögin bera ábyrgð á því að þjónusta heim-
ilislækna sé fyrir hendi og semja við lækna um að
veita hana. Læknir í fullri stöðu hefur hið minnsta
1500 sjúklinga á lista og 2500 hið mesta. Sjúklingar
eru ekki skyldaðir til að skrá sig hjá einum lækni
en kjósi þeir að gera það ekki þurfa þeir að borga
meira fyrir hverja heimsókn, auk þess sem lækn-
irinn verður að veita þeim sem eru skráðir hjá
honum forgang.
Samningurinn við sveitarfélagið skyldar lækninn
til að hafa stofu sína opna að minnsta kosti 28
klukkustundir á viku í 44 vikur á ári (orlof er sex
vikur og námsleyfi tvær vikur). Auk þess er hægt
að skylda lækna til að starfa allt að 7 1/2 tíma á
viku fyrir sveitarfélagið, svo sem við barnavernd, á
elliheimili eða sem skólalæknir, og er það yfirleitt
greitt með tímalaunum. Flestir vinna að minnsta
kosti fjórar stundir á viku samkvæmt þessu
ákvæði.
99,5% þátttaka
Fjárhagshliðin á þessum samningi er þannig að
tekjur lækna eru fjórþættar. í fyrsta lagi fá þeir
fasta fjárhæð sem ræðst af fjölda sjúklinga sem þeir
hafa á lista. Sú upphæð á að standa undir um það
bil 30% af brúttótekjum læknis. í öðru lagi fá þeir
greitt fyrir hvert læknisverk frá norsku trygginga-
stofnuninni og fara þær greiðslur eftir gjaldskrá
sem samið er um árlega við stofnunina. í þriðja
lagi innheimta læknar komugjöld af sjúklingum.
í fjórða lagi hafa læknar svo tekjur af vinnu fyrir
sveitarfélagið og vaktavinnu.
í stofurekstrinum tíðkast ýmis rekstrarform
en algengast er að læknar starfi nokkrir saman
og leigi húsnæði. Oft er um að ræða fyrrverandi
heilsugæslustöðvar í eigu hins opinbera. Þeir ráða
sér starfsfólk og hefur þróunin verið sú að sjald-
gæft er að hjúkrunarfræðingar starfi á stofunum. A
flestum stöðum hafa læknar ráðið móttökuritara
sem hafa lært að taka blóðprufur og gera einfaldar
mælingar, svo sem hjartalínurit og öndunarmæl-
ingar.
Þetta kerfi hefur slegið í gegn því 99,5% þjóð-
Þröstur
Haraldsson
Læknablaðið 2005/91 933