Læknablaðið - 15.04.2006, Síða 12

FRÆÐIGREINAR / ÁHRIF REYKINGA
Tafla 1. Fjöldi einstaklinga og mæting í fyrri og seinni rannsókn
Tímabil Boöaöir Mættu Masting
Fyrri rannsókn Karlar 1967-1971 2930 2409 82%
Konur 1968-1972 3084 2542 82%
Seinni rannsókn Karlar 1979-1987 2119* 1826 86%
Konur 1981-1991 2218* 2013 86%
*Milli fyrri og seinni heimsóknar dóu 293 karlar og 205 konur.
ur áhættuþáttur kransæðasjúkdóma og raunar
fjölmargra annarra sjúkdóma (1, 2). Vitneskju
um þetta hefur verið aflað með fjölmörgum hóp-
rannsóknum sem fram hafa farið frá því um miðja
síðustu öld. Niðurstöður þeirra hafa verið teknar
saman, meðal annars af landlækni Bandaríkjanna
(United States Surgeon General), Royal College
of Physicians í Bretlandi og Alþjóðakrabbameins-
rannsóknastöðinni (International Agency for
Research on Cancer) (3-7).
I flestum framsýnum hóprannsóknum sem
kannað hafa áhrif reykinga hafa þátttakendur
verið flokkaðir eftir reykingavenjum eingöngu í
upphafi rannsóknartímabilsins. Þannig rannsókn
leiðir óhjákvæmilega til vanmats á skaðsemi reyk-
inga, þar sem hluti þátttakenda breytir um reyk-
ingavenjur á rannsóknartímanum, en hversu mikið
hefur verið óþekkt.
Par sem reykingar, sérstaklega sígarettureyking-
ar, eru mjög algengur áhættuþáttur í flestum löndum
er mikilvægt að geta sagt með sem mestri nákvæmni
hver raunveruleg áhætta fylgir viðvarandi reyking-
um og borið þá áhættu saman við áhættu þeirra sem
hætta að reykja eða hafa aldrei reykt.
Áður hefur verið fjallað um þær breytingar sem
orðið hafa á reykingavenjum miðaldra og eldri
íslendinga (8).
í þessari grein verður lýst þeirri áhættu fyrir
öll dauðsföll, kransæðasjúkdóm, kransæðastíflu og
krabbameinsdauða er fylgir mismunandi reykinga-
venjum ákvörðuðum með grunnrannsókn og aftur
15-19 árum síðar og þessi áhætta verður einnig borin
saman við áhætlu í reykingaflokkum sem ákvarðaðir
eru með einni grunnrannsókn eingöngu.
Efniviður og aðferðir
Þýði
Þýðið sem valið var til þessarar rannsóknar er svo-
nefndur B-hópur Hóprannsóknar Hjartaverndar á
Reykjavíkursvæðinu en þessum hópi var boðið til
rannsóknar oftar en einu sinni á rannsóknartím-
anum. I honum voru 2941 karl og 3085 konur á
aldrinum 34-61 árs þegar rannsóknin hófst árið
1967 með lögheimili á Stór-Reykjavíkursvæðinu 1.
desember 1966 (9).
Þessu fólki var boðið til rannsóknar á tveim
tímabilum 1967-1972 og 1979-1991. Þeir þátttak-
endur sem mættu til rannsóknarinnar í bæði skipt-
in mynda rannsóknarhópinn ásamt þeim sem dóu
milli fyrri og seinni innköllunar.
Úr karlahópnum var 2930 boðið í fyrri rannsókn,
2409 mættu, eða 82%. Af þessum 2409 höfðu 293
dáið áður en seinni rannsókn hófst. Því var 2119
boðið, 1826 mættu, eða 86%. Rannsóknarhópur
karla er því þessir 1826 sem mættu tvisvar að við-
bættum 293 sem dóu milli fyrri og seinni skoðunar,
eða alls 2119 karlar (tafla I).
Samsvarandi tölur fyrir konur voru eftirfar-
andi: 3084 var boðið í fyrri rannsókn, 2542 mættu
eða 82%. Af þeim dóu 204 áður en seinni rann-
sóknin hófst, 2337 var því boðið, 2013 mættu eða
86%. Rannsóknarhópur kvenna er því þessar 2013
konur að viðbættum 205 er dóu milli fyrri og seinni
skoðunar, eða 2218 konur.
Eftirfylgni á hópnum var til ársloka 2001 eða þar
til endapunkti var náð. Meðaleftirfylgnitími karla
var 26 ár (SD 9 ár) en kvenna 28 ár (SD 7 ár).
Endapunktar voru eftirfarandi:
1. Öll dauðsföll: Öll dauðsföll voru skráð og stað-
fest með skoðun allra dánarvottorða og krufn-
ingaskýrslna.
2. Kransœðasjúkdómur: Kransæðastíflasamkvæmt
skilmerkjum MONICA-rannsóknar alþjóða-
heilbrigðismálastofnunarinnar fyrir örugga eða
hugsanlega kransæðastíflu (10), hjáveituaðgerð
kransæða (CABG) og/eða kransæðavíkkun
(PTCA) án undangenginnar kransæðastíflu.
3. Kransœðastífla: Bráð kransæðastífla, banvæn
eða ekki banvæn, örugg eða hugsanleg sam-
kvæmt skilmerkjum MONICA-rannsóknar al-
þjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar.
4. Krabbamein: Dauðsföll vegna krabbameins
samkvæmt Krabbameinsskrá.
Rannsóknarstöð Hjartaverndar var þátttak-
andi í MONICA-rannsókn alþjóðaheilbrigðismála-
stofnunarinnar og skráning kransæðasjúkdóma og
kransæðastíflu fór fram samkvæmt skilmerkjum
þeirrar rannsóknar sem áður hefur verið lýst
ítarlega (11). Sömu starfsmenn önnuðust þessa
skráningu allan rannsóknartímann og ytra gæða-
eftirlit var í höndum eftirlitsstofnana alþjóðaheil-
brigðismálastofnunarinnar.
Reykingavenjur
Reykingavenjur voru kannaðar með stöðluðum
spurningalista sem byggður var á spurningalista
Rose og Blackburn (12). Eftir svörum við þessum
lista í báðum heimsóknum var þátttakendum skip-
að í eftirfarandi reykingaflokka:
1. Aldrei reykt: Þeir sem sögðu við báðar heim-
sóknir að þeir hefðu aldrei reykt sígarettur. pípu
eða vindla.
264 Læknablaðið 2006/92