Læknablaðið - 15.04.2006, Side 45

ÞING SKURÐLÆKNA, SVÆFINGA- OG GJÖRGÆSLULÆKNA / ÁGRIP ERINDA
undirliggjandi ástæða slitgigt. Verkir eftir þessar aðgerðir eru
oft miklir og sérstaklega eftir hnéskiptiaðgerðir. Góð fjölþætt
verkjameðferð (multimodal pain management) er mikilvæg hjá
þessum sjúkingum.
Upplifun á verkjum er einstaklingsbundin og þarf að sníða
meðferð að þörfum hvers einstaklings. Algengt er að þessir
sjúklingar hafi sjúkdóma í hjarta- og æðakerfi, lungum eða inn-
kirtlum sem valda aukinn hættu á hjáverkunum og aukaverk-
unum. Margar mismunandi aðferðir eru notaðar til að lina
verki eftir gerviliðaaðgerðir og hafa þær allar sína kosti og galla.
Áhugi starfsfólks og gott aðgengi að verkjateymi er nauðsynlegt
ef ná á góðum árangri.
Meðferðarmöguleikar eru eftirfarandi:
acetaminophen (Paracetamól)
bólgueyðandi (NSAID)
morfínlík lyf (Opioids)
miðtaugadeyfingar: utanbastsdeyfing, mænuvökvadeyfing
úttaugadeyfingar: lærtaugadeyfing, ischias deyfing, lumbar
plexus deyfing
lyf, svo sem Gabapentin, sem eru aðallega notuð við neuropa-
tíska verki
aðrar aðferðir, svo sem kæling
Rætt verður um mismunandi aðferðir við deyfingar og
kosti og gallar þeirra út frá reynslu okkar á FSA. Niðurstöður
ýmissa rannsókna sýna að notkun deyfinga til að lina verki
eftir liðskiptiaðgerðir gefur betri raun en gjöf verkjalyfja í æð.
Úttaugadeyfingar virðast betri en miðtaugadeyfingar í þessu til-
liti, en þörf er á frekari rannsóknum á þessu sviði.
Langvinnir verkir eftir gerviliðaaðgerðir eru ekki óalgengir.
Til dæmis benda rannsóknir til að tíðni complex regional pain
syndromes sé á bilinu 0,8 til 13%. Tengsl verkjameðferðar í
kjölfar aðgerðar við tíðni langvinnra verkja eru athyglisverð.
Einnig verður rætt um kírúgískar aðferðir og árangur þeirra á
verki og framgang eftir skurðaðgerðir.
E-15 Fyrstu svæfingar á íslandi
Jún Sigurússon
Læknadeild HI
Jón Finsen varð fyrstur lækna á Islandi til að notfæra sér svæf-
ingar við læknisfræðilegar aðgerðir. Hann lauk læknaprófi við
Hafnarháskóla árið 1855, flutti heim til íslands ári síðar og
settist að á Akureyri. Hann hefur líklegast kynnst svæfingum í
Kaupmannahöfn og haft með sér klóróform til landsins. I fyrstu
ársskýrslu sinni, sem skrifuð er á dönsku, segir Jón Finsen frá
fjórum aðgerðum sem hann gerði í klóróformsvæfingu. Er talið
víst að sú fyrsta þeirra hafi jafnframt verið fyrsta svæfing á
Islandi. Aðgerðinni lýsti hann svo: „ En Extirpation af en cyst-
isk Svulst, der liavde sit Sœde paa Regio supraspinata sinistra
hos en 15 aarig Pige“. Sennilega hefur verið um sull að ræða.
Varðandi svæfingarnar skrifaði hann: „anvendte jeg Indaanding
af Chloroform fpr Operationerne, hvilket efter Sigende ikke skal
vœre blevet anvendt tidligere her i Lande““. í annarri heimild frá
þessum tíma er svæfinga Jóns Finsen getið, en þar segir: „Pann
lækningamáta hafði og Finsen lœknir, þá limi þurfti af að taka, að
hann svœfði sjúklinginn eða tók afhonum meðvitund alla, svo að
hann veit ekkert af fyrr en hann raknar við úr dvalanum“.
Fyrsti keisaraskurður á íslandi var gerður í heimahúsi í
Reykjavík sumarið 1865. Aðgerðina gerði Jón Hjaltalín land-
læknir, en um svæfinguna sáu franskir skipslæknar. í ársskýrslu
landlæknisins stendur: „Barselkonen blev fprst stœrkt chloro-
formiseret, og Operationen, der kun varede 5 Minutter, foretogs
under en fuldkommen Anœsthiserin
Aðeins eru til heimildir um örfáar aðrar svæfingar á sjöunda
og áttunda áratugnum, en talið er líklegt að klóróform hafi verið
notað á Sjúkrahúsi Reykjavíkur eftir opnun þess 1866. Síðustu
10-20 ár 19. aldar var hins vegar talað um klóróformsvæfingar
sem sjálfsagðan hlut. Ekkert bendir til þess að nokkurt annað
svæfingalyf en klóróform hafi verið notað á íslandi á 19. öld, en
eter kom til landsins stuttu eftir aldamótin 1900.
E-16 Ungur aldur við greiningu eykur lífslíkur sjúklinga með
nýrnafrumukrabbamein
Ásgeir Thoroddsen* 1, Guðmundur Vikar Einarsson1-4, Sverrir Harðarson34,
Vigdís Pétursdóttir3-4, Jónas Magnússon2-4, Túmas Guðbjartsson2-4
1 Þvagfæraskurðdeild, 2handlækningadeild Landspítala, 3rannsóknarstofa HÍ
í meinafræði, 4læknadeild Hl
Inngangur: Nýrnafrumukrabbamein er aðallega sjúkdómur
eldra fólks og flestir sjúklinganna eru á sjötugsaldri við grein-
ingu. Sjúkdómurinn greinist hins vegar oft í yngri einstaklingum
og má gera ráð fyrir að 10-15% sjúklinga séu undir fimmtugu við
greiningu. Hegðun sjúkdómsins getur verið frábrugðin í þessum
hópi sjúklinga og flestar rannsóknir hafa sýnt fram á betri ltfs-
horfur yngri sjúklinga. Aðrar rannsóknir hafa lýst illskeyttari
vefjagerðum og hærri tíðni eitilmeinvarpa hjá yngri sjúklinga-
hópnum. Markmið rannsóknarinnar var að kanna hvort um sé
að ræða sama sjúkdómsform hjá yngri og eldri sjúklingum með
nýrnafrumukrabbamein og kanna áhrif aldurs á lífshorfur.
Efniviður og aöferðir: Rannsóknin er afturskyggn og nær til
allra íslenskra sjúklinga sem greindust á lífi með nýrnafrumu-
krabbamein á tímabilinu 1971-2000. Af 629 sjúklingum sem
höfðu staðfesta vefjagreiningu voru 99 (16%) yngri en 50 ára
við greiningu og 530 eldri. Klínískir og vefjafræðilegir þættir;
til dæmis einkenni sem leiddu til greiningar, TNM stigun, vefja-
fræði æxlanna og gráðun, voru bornir saman í hópunum tveimur.
Reiknaðar voru lífshorfur og fjölbreytugreining notuð til að
meta forspárþætti lífshorfa.
Niðurstöður: Meðalaldur við greiningu var 64 ár, 43 ár í yngri
hópnum (bil 17-49) og 68 í þeim eldri (bil 50-96). Kynjahlutfall
var sambærilegt í hópunum tveimur (kk:kvk 1,5 vs. 2,2, p>0,l),
einnig einkenni, meðferð og hlutfall tilviljanagreiningar. Vefja-
gerð var sömuleiðis mjög sambærileg, sem og TNM-stigun,
æxlisstærð og gráðun. Sjúkdómsfrí fimm ára lifun var hins vegar
marktækt betri hjá yngri sjúklingunum, eða 66,4% miðað við
54,5% hjá eldri sjúklingum (p<0,05). Forspárþættir lífshorfa
voru sambærilegir í báðum hópum, og vó TNM-stig langþyngst.
Alyktanir: Um er að ræða sömu sjúkdómsmynd hjá yngri og
eldri einstaklingum sem greinast með nýrnafrumukrabbamein.
Þetta á ekki síst við um TNM stigun og gráðun. Engu að síður
eru lífshorfur yngri sjúklinganna marktækt belri en þeirra eldri.
Læknabladid 2006/92 297