Læknablaðið - 15.04.2006, Blaðsíða 67

UMRÆÐA & FRÉTTIR / FRÁ LÆKNADÖGUM
öflugu skipulagi með áherslu á teymisstarf og sam-
fellu í meðferð. Það þyrfti að efla samstarf heim-
ilislækna og sérhæfðra lækna, koma samfelldri
rafrænni sjúkraskrá í notkun, ýta undir þátttöku
sjúklinga í eigin meðferð og leggja reglubundið
mat á árangur þjónustunnar.
Skilgreiningar vantar
Runólfur sagði að meginatriðið væri að skilgreina
hver væri aðallæknir sjúklings, sá sem hefði heild-
aryfirsýnina. Oftast nær eru heimilislæknar í þessu
hlutverki en í vissum tilvikum væri eðlilegt að
sérhæfðir læknar gegndu því, svo sem þegar í hlut
ætti alvarlegur sjúkdómur sem hefði ríkjandi áhrif
á Iíf og heilsufar sjúklings, til dæmis langvinn líf-
færabilun á háu stigi, sjúklingar með ígrædd líffæri,
alnæmi, fjölkerfagigtsjúkdómar, sykursýki með
alvarlegum fylgikvillum eða illkynja sjúkdómar.
Stundum gæti reynst heppilegt að sjúklingur væri
í sameiginlegri umsjá heimilislæknis og sérhæfðs
læknis en mikilvægt væri að tryggja samfellu í eft-
irliti og meðferð ásamt öruggu aðgengi að þjón-
ustu ef bráð vandamál koma upp. Fyrirkomulag
þjónustunnar þyrfti að vera ljóst sjúklingi og öllum
sem hlut eiga í meðferð hans.
í þeim tilvikum að sérhæfður lyflæknir gegndi
hlutverki aðallæknis þyrfti hann að annast
almenna læknisþjónustu samhliða því að fást við
meginsjúkdóm sjúklingsins. Hættan við slíkt fyr-
irkomulag væri að fyrirbyggjandi þjónusta kynni
að verða út undan, að vandamál utan sérgreinar
læknisins fengju ófullnægjandi meðferð, félags-
legum vandamálum væri ekki nægilega sinnt og
stuðningur við fjölskyldu sjúklings væri ónógur.
Loks kynni kostnaður við þjónustuna að verða
meiri en ef hún færi fram í heilsugæslu.
Runólfur ræddi nokkuð þá sjúklinga sem næst
honum standa, það er sjúklinga í skilunarmeð-
ferð vegna nýrnabilunar á lokastigi, og vitnaði
til rannsókna sem sýndu að meirihluti þeirra liti
á nýrnalækni sem aðallækni sinn og að stór hluti
þeirra leitaði aldrei til heimilislæknis.
Rödd úr heilsugæslunni
Þá var komið að því að heyra viðhorf heimilislækna
en það var túlkað af Elínborgu Bárðardóttur. Hún
sagði að styrkur heimilislækna væri fólginn í því
að þeir veittu samfellda þjónustu við einstaklinga
og fjölskyldur og hefðu oftar heildstæða mynd
af sjúklingi og umhverfi hans sem skiptir miklu
máli í langvinnum sjúkdómum. Teymisvinna er
einnig mjög mikilvæg í vinnu með sjúklinga með
langvinna sjúkdóma en í heilsugæslunni er mögu-
leiki á teymisvinnu með hjúkrunarfræðingum,
iðjuþjálfurum og í sumum tilfellum sálfræðingum
og félagsráðgjöfum. Hugmynda- og aðferðafræði
heimilislækninga hentaði því mjög vel í umönnun
og eftirliti þessara sjúklinga.
Elínborg sagði að þær fáu rannsóknir sem
gerðar hefðu verið í heilsugæslu á íslandi um gæði
eftirlits sumra langvinnra sjúkdóma sýndu svipaða
niðurstöðu og flestar erlendar rannsóknir og því
langt í land að við værum að ná meðferðarmark-
miðum. Nefndi hún dæmi af helstu tegundum lang-
vinnra sjúkdóma, bætti geðsjúkdómum við þann
lista sem þegar hafði verið nefndur og hnykkti
á því að fjölvandamál væru mjög algeng, flestir
sjúklingar væru ekki bara með einn sjúkdóm og
því mikilvægt að eftirlit væri í höndum læknis sem
þjálfaður er í slíku eins og heilsugæslulæknar eru.
Ef um væri að ræða mjög flókið vandamál taldi
hún eðlilegt að sjúklingur væri í umsjón þess læknis
sem mesta reynslu hefði af slíku máli en best væri
auðvitað að hafa sameiginlega umsjón (e. stepped
care eða shared care). Hún taldi einnig nauðsyn-
legt að hanna ákveðin þjónustulíkön í heilsugæsl-
unni, til dæmis fyrir sykursjúka en einnig fyrir aðra
langvinna sjúkdóma. Að því væri nú verið að vinna
og það lofaði góðu.
Elínborg sagði að því væri ekki að leyna að ýmis
vandamál blöstu við í eftirliti og meðferð lang-
vinnra sjúkdóma. Astæður þeirra væru margar, svo
sem að þjónustan tæki ekki nægilega mikið mið af
sjúklingnum heldur miðaðist frekar við sjúkdóma.
Kerfið væri of flókið fyrir sjúklinga, stjórnun þess
ómarkviss, upplýsingaflæði milli sérgreinalækna
og heimilislækna væri ábótavant og í ofanálag ríkti
sums staðar þröngsýni. Þessu þyrfti að breyta en
þá rækjust menn á margvíslegar hindranir, sumar
tilfinningalegar en aðrar af fjárhagslegum toga.
Teymisvinna er til dæmis dýr og sérhagsmunir ríkir
Hver á að bera ábyrgð
á meðferð sjúklings og
liafa heildaryfirsýnina
þegar margir sjúkdómar
sœkja að og sjúklingur
leitar sér lœkninga hjá
fleiri en einum lœkni?
Sigríður Lilja Signarsdóttir
á heilsugœslustöðinni
Smárahvammi í Kópavogi
rœðir við sjúkling. Myndin
tengist efni greinarinnar
ekki með neinum hætti.
Læknablaðið 2006/92 319