Læknablaðið - 15.06.2006, Side 14

FRÆÐIGREINAR / HELICOBACTER
einnar eða tveggja vikna og ná þau hámarki á
6-8 vikum og lækka síðan á næstu tveimur árum
en mótefnin eru greinanleg fyrir lífstíð (28).
Bogfrymilssmit hverfur aldrei af sjálfu sér. Næmi
og sértæki bogfrymils IgG mótefna er 100% og
97%. Við H. pylori smit koma IgG mótefni fram
einni til tveim vikum síðar, ná hámarki á 6-8 vikum
og halda áfram að vera hækkuð eins lengi og smit-
ið varir. Sértæki og næmi H. pylori IgG ELISA er
89 % og 78% (29). Ef H. pylori sýking er upprætt
með lyfjum eða hverfur af sjálfu sér þá lækka mót-
efni á næstu tveimur árum og hverfa síðan alveg
á næstu 2-4 árum þar á eftir (35). Smit með H.
pylori er vanalega ævilangt og það hverfur mjög
sjaldan, sérstaklega hjá þeim aldurshópi sem var
til skoðunar í okkar rannsókn (36). Smit með lifr-
arbólguveiru A gefur ævilangt IgG mótefnasvar
(37) og næmi og sértæki ELISA prófsins eru
100% og 99%. Ef bólusett er við lifrarbólguveiru
A fæst langvarandi ónæmi (38). Á íslandi var
fyrst bólusett við lifrarbólguveiru A 1999 og hafa
áhættuhópar fyrst og fremst verið bólusettir og
þá einkum þeir sem ferðast til áhættusvæða. Pað
er því ólíklegt að bólusetning eigi mikinn þátt í
jákvæðum prófum í okkar rannsókn. Aðferðir
sem notaðar voru í rannsókninni ættu að gefa til-
tölulega nákvæma mynd um raunverulegt algengi
smitunar. Þýðið af Reykjavíkursvæðinu var valið
með slembiaðferð og þátttökuhlutfall var með
því besta sem gerðist í Evrópurannsókninni lungu
og heilsa. Sýnin sem notuð voru við rannsóknina
ættu því að gefa rétta mynd af aldurshópnum sem
skoðaður var.
Rannsókn okkar leiðir í Ijós allsherjar smittíðni
47,5% í aldurshóp sem var 28-54 ára á árunum
1999-2001. Það er athyglisvert að sýkingartíðnin
fellur með aldri frá 58,9% í aldurshópnum 50 ára
og eldri niður í 33,3% hjá þeim sem eru 35 ára
og yngri. Á því 15-20 ára tímabili sem rannsakað
er þá hefur allsherjar algengi minnkað í aldurs-
hópunum um 43%, fyrst og fremst vegna lækk-
unar á algengi H. pylori smits sem hefur minnkað
um meira en helming. Þessar niðurstöður hafa
töluverða þýðingu fyrir lýðheilsu og gefa vísbend-
ingar um hreinlætisástand á Islandi þar sem öll
smitin eru tengd fæðu eða hafa smitleiðir sem eru
frá munni til munns eða saur til munns. Rannsókn
okkar sýnir marktæka fylgni milli H. pylori og
bogfrymilssmits sem bendir til sameiginlegra
smitleiða en engin fylgni var milli lifrarbólguveiru
A smits og hinna tveggja. Algengi bogfrymilssmits
var 9,8% og er engin marktæk breyting með aldri.
Eina útsetningaráhættan í æsku sem nrarktækt
tengdist bogfrymilssmiti var dagvistun fyrir þriggja
ára aldur. Þetla bendir á jarðvegstengt smit sem er
mest á barnsaldri og getur aukist við náið samneyti
við önnur börn á sama aldri. Það er athyglisvert að
heimiliskötturinn, hýsill fyrir bogfrymilssýkingu,
er ekki áhættuþáttur fyrir smit í okkar rannsókn.
Kötturinn er aðeins smitandi um það bil tvær vikur
eftir smit (2) og kettir í borgum eru mun ólíklegri
til þess að smitast heldur en kettir í sveit. Engar
fyrri rannsóknir eru til frá Islandi sem gerðar
eru á slembiúrtaki en nokkrar rannsóknir eru til
um algengi bogfrymilssmits í sérstökum hópum.
Algengi sem komið hefur fram í fyrri rannsókn-
um er 11,1% 1956 (39) hjá blóðgjöfum, 36,4%
hjá verkafólki í sláturhúsum 1965 (40), 18,3% hjá
blóðgjöfum 1985 (34), 7,1% hjá konum í áhættu að
fá bogfrymilssótt 1981-87 og 4,7% hjá konum sem
prófaðar voru fyrir rauðum hundum á tímabilinu
1979-80 (41). Núverandi rannsókn og fyrri rann-
sóknir benda til að bogfrymilssmit sé landlægt á
Islandi með lágt algengi á bilinu 5-10%. Það er
vel mögulegt að Islendingar smitist í útlöndum
af bogfrymli þar sem þeir ferðast mikið til landa
þar sem smithætta er veruleg. Má þar nefna
Miðjarðarhafslöndin og þá sérstaklega Frakkland
sem hefur um 70% algengi (6). Rannsókn okkar
sýndi að meðalalgengi fyrir H. pylori var 36,3%
og fór tíðin vaxandi með aldri. Reykingar eru
áhættuþáttur fyrir H. pylori sýkingu og þessi tengsl
benda sterklega til smitleiðar frá munni til munns
við samnotkun á sígarettum, pípum, og vindlum;
handsnertingu og nánum tengslum við annað
reykingafólk. Ein rannsókn frá Glasgow hefur
sýnt það sama (42). Tekist hefur að einangra H.
pylori frá skánum á tönnum og úr munnvatni (43)
(44) og það styður möguleika á smitleiðum frá
munni til munns.
Aðrar rannsóknir á aldursflokkum sem fæddust
á fyrstu áratugum síðustu aldar sýna að algengi H.
pylori smits var þá í kringum 80% (9). Algengi H.
pylori smits hefur því farið minnkandi á seinustu
80 árum. Algengi H. pylori smits í 470 börnum
sem voru magaspegluð á seinustu þremur árum
(2003-2005) vegna meltingaróþæginda var <5%
(Lúter Sigurðsson, óbirt gögn). Gera má ráð fyrir
að algengi H. pylori smits í óvöldum hóp barna sé
töluvert lægra.
HDI skalinn frá 1975 (27) og síðar gefur góða
vísbendingu um lífsskilyrði íslendinga síðustu ára-
tugina. Island er í næstefsta sæti vel þróaðra þjóða
2003 og má gera ráð fyrir að gott hreinlætisástand
fylgi þessu þróunarstigi. Hafa ber í huga að þau
smit sem rannsökuð eru í okkar rannsókn gerast
fyrst og fremst á barnsaldri og á það sérstaklega
við um H. pylori. Tímabilið þegar rannsókn-
arhópurinn var á barnsaldri, 1946-1970, var mikið
þróunartímabil á íslandi og gera má ráð fyrir að
ísland hafi á þessum tíma farið úr miðflokki yfir
í efsta flokk HDI hópsins. Hreinlætisástand var
442 Læknablaðið 2006/92