Læknablaðið - 15.05.2007, Blaðsíða 9

RITSTJÓRNAR
Skurðlæknafélag Islands 50 ára
Það hefur verið haft á orði, að læknar séu læknum
verstir og má vera að eitthvað sé til í því. Það hefur
hins vegar fylgt læknum, að þeir hafa kunnað vel
að gleðjast saman vegna sigra læknisfræðinnar og
fagnað hvers konar framförum við beitingu hugar
og handa í þágu sjúklinganna. Og þeim hefur tekist
í þessu skyni að standa saman um grundvallargildi
læknisstarfsins með siðareglum sínum, kennslu
læknisefna og hina fortakslausu kvöð um dreifingu
þekkingarinnar. Til þess að ná þessum markmið-
um sínum hafa læknar m.a. haft með sér skipuleg-
an félagsskap og er Skurðlæknafélag Islands dæmi
um það.
Vilmundur heitinn Jónsson, landlæknir, gerði
margt gott urn sína daga og hafði skynsamlega
sýn til heilbrigði þjóðarinnar. Hann gat verið
beinskeyttur og sparaði jafnan ekki stóru orðin ef
honum fannst þurfa að skamma lækna. Hann segir
í Lœknablaðinu 1955:
„Nú kynni einhverjum að detta í hug, hvort
nokkra nauðsyn beri til, að læknar séu mennta-
menn samkvæmt þeirri skýrgreiningu, sem hér
hefur verið haldið á loft, hvort ekki sé nóg, að þeir
„hafi það í lúkunum", sem sjúkur almenningur á
undir þá að sækja. Þó að á þessu kunni að vera
annmarkar frá sjónarmiði læknisfræðinnar sem
fræðigreinar, mætti þetta vissulega koma til álita
um hina eiginlegu lækna, þ.e. þá, sem sjálf lækn-
isverkin framkvæma, enda virðist þróunin óneit-
anlega ganga í þessa átt með stöðugt meiri sundur-
greiningu læknisstarfsins og sérhæfingu læknanna,
sem verða fyrir það umluktir sífellt þrengra sjónar-
hring innan læknisfræðinnar, hvað þá að hann nái
út fyrir hana. En eigi menn að sætta sig við þessi
örlög læknastéttarinnar, er mönnum hentast að
gera sér ljóst, að þá ber þeim að fleygja fyrir borð
öllum hugsjónum um akademiska menntun lækna,
en sætta sig við það sem besta tæknilega fræðslu
og þjálfun þeirra, sem þá er engin ástæða til að láta
þá sækja í háskóla, því að það miðar eingöngu til
þess að baka þeim ábyrgð menntamanna, sem þeir
eiga á hættu að reynast engir menn til að rísa undir.
Hér á landi mundi þá sæmst að skipuleggja lækna-
fræðsluna í sambandi við iðnskólann, að maður
ekki segi við Landsmiðjuna (1).“
Því rek ég þetta hér að þegar litið er yfir listann
með stofnendum Skurðlæknafélagsins þá hljóma
ofangreind ummæli eins og öfugmæli. Má þar
finna gamla kennara lækna á mínum aldri og einn-
ig þeirra, sem yngri eru. Og ef nánar er að gáð þá
voru þessir læknar glæsilegir fulltrúar læknastétt-
arinnar, hugaðir eljumenn en jafnframt þátttak-
endur í íslensku menningarlífi og stjórnmálum. Er
þar efstur á blaði Guðmundur Thoroddsen, sem
svo er lýst af collega, að hann hafi verið ágætur
skurðlæknir, áræðinn og öruggur en jafnframt
gætinn og gagnrýninn. Við starfsfólk og stúd-
enta hafi hann verið Ijúfur og lítillátur og þeir,
sem nutu handleiðslu hans og vináttu munu seint
gleyma frábærri geðprýði hans og skapstillingu. Á
gleðistundum og í vinahópi var unun að góðlát-
legri fyndni og leikandi hagmælsku Guðmundar
Thoroddsen (2).
Árni Björnsson var annar eftirminnilegur stofn-
andi Skurðlæknafélags íslands. Árni var glæsilegur
skurðlæknir, hafði einhverja sérstaka og dulúðuga
útgeislun, sem bar með sér virðingu, er gerði hann
fyrirhafnarlaust að fyrirmynd yngri lækna. Árni
var fjölmenntamaður. Hann brá oft orðsins brandi
og fór vel með, var rökfastur, óvæginn og stundum
meinfyndinn. Það er eftirminnilegt hvernig sálin
tók flugið á síðustu árum ævinnar og hver sprett-
urinn rak annan á síðum Lœknablaðsins. Mátti
öllum ljóst vera, að þar fóru saman geislandi fjör
og baráttugleði, frelsi andans og skapandi hugsun,
öllum óháð nema sannfæringupni um það, sem
hún taldi rétt og satt (3).
Og síðast en ekki síst er mér eftirminnileg
aðgerð með Þórarni Guðnasyni, sem einnig var
stofnandi Skurðlæknafélagsins. Ég var þá stúdent
á Borgarspítalanum sáluga. Ung kona við bráða-
innlögn barðist fyrir lífi sínu með sturtblæðingu
innvortis, kviðurinn eins og hafsjór, varla nokkur
nothæf kennileiti. Með ískaldri ró og algeru fum-
leysi vann Þórarinn sig í gegnum þetta verkefni
og bjargaði þar með konunni. En Þórarinn var
ekki síður þekktur sem málsnjall unnandi fagurra
lista og bakhjarl menningarlífsins en sem farsæll
og flinkur skurðlæknir. Eins og ljóð er ferðalag
frá einni hugsun til annarrar eins og Matthías
Johannessen hefur bent á og vísindamannsins frá
einni niðurstöðu til annarrar, þá er læknisævin
ferðalag frá einu verkefni til annars eins. Til að
koma þessu endalausa ferðalagi frá, þarf bæði
sköpunargleði og ástríðu. Eins og skáld.
Markmiðið, sem Skurðlæknafélagið setti sér í
upphafi að hafa afskipti þeim málum, er snerta
íslenska skurðlækna almennt, eins og það er
orðað í fyrstu lögum þess var yfirlætislítið en mik-
ils vísir. Enda var að finna í hópi stofnendanna
6 R E I N A R
Sigurbjörn
Sveinsson
form@lis.is
Thc icclandic
surgcnts society 50 years
Höfundur er formaður
Læknafélags íslands.
Læknablaðið 2007/93 393