Læknablaðið - 15.05.2007, Blaðsíða 43

UMRÆÐA & FRÉTTIR / AF SJÓNARHÓLI STJÓRNAR LÍ
„Nútíminn er trunta með
tóman grautarhaus"
Það er kannski ekki úr vegi að velta fyrir sér hvort
ýmislegt sem við praktíserum í dag sé bara kjag-
andi trunta með tóman grautarhaus og við okkur
loði ákveðið kjarkleysi til að endurskoða viðhorf
og venjur.
Á fræðsludegi heimilislækna 3. mars sl. fjallaði
Ágúst Oddsson læknir á Hvammstanga um bráða-
lækningar utan sjúkrahúsa og talaði mest um lands-
byggðina og brá meðal annars upp mynd af því
þegar hann fyrir 20 árum var læknir í Bolungarvík.
Sjúkraflutningar fóru fram í „svörtu Maríu“ með
lögreglumenn á vakt sem sjúkraflutningsmenn,
farsíminn var 5kg NMT sími og oft ekki hægt að ná
í lækni strax í síma. Læknir mætti gjarnan í útkall á
mokkasíum og fékk hlífðarföt að láni hjá björgun-
arsveitinni ef þannig stóð á. Námskeið og þjálfun
í bráðalækningum á vettvangi var ekki til og helst
að menn hefðu farið á endurlífgunarnámskeið
sem miðuðu fyrst og fremst við hjartaendurlífgun.
Þessi lýsing þótti skondin enda er veruleikinn í
dag allur annar. Búnaður og hlífðarföt eru betri,
sjálfvirk stuðtæki komin til sögunnar, símar orðnir
fisléttir og alltaf við hendina, neyðarlínan sér um
útköll og boðskipti, hægt er að kalla til þyrlu, og
sjúkraflugþjónusta gerð út frá Akureyri hefur stór-
bætt ástandið víða um land. I dag er einnig hægt
að sækja sérhæfð námskeið í bráðalækningum um
aðkomu og öryggi á vettvangi og er mun víðtækari
þjálfun en þekktist áður.
Kröfurnar nú eru því meiri til búnaðar og þekk-
ingar sem og leiða til að bregðast við bráðatilfell-
um. Læknarnir eru þó að mörgu leyti enn í sömu
sporum, oftast einir á vakt í héraði, langt í aðstoð
og langar flutningsleiðir í mismunandi færð. Þrátt
fyrir að fjarskipti og tækjabúnaður sé betri er
hinn mannlegi þáttur í raun sá sami, einn eða fáir
læknar með alla ábyrgð ef slys ber að höndum. Á
herðum læknisins hvílir sem sagt ábyrgðin á því
að kunna nóg, geta nóg, að búnaðurinn virki, lyfin
séu ekki útrunnin, leiðbeina reynslulitlu aðstoð-
arfólki, halda sér við í bráðalækningum, taka þátt
í almannavarnarvinnu, fræða samstarfsfólk, veita
ættingjum og samstarfsfólki áfallahjálp og loks að
hugsa um sjálfan sig til að koma í veg fyrir að einn
daginn sé viðkomandi ekki bara hættur og farinn.
Hvað er til ráða og hvernig getum við end-
urskoðað aðstæður okkar í dag til að bæta þjón-
ustuna og líðan lækna og annarra sem vinna við
erfiðar aðstæður á landsbyggðinni?
í nýlegri grein í Læknablaðinu um sjúkraflutn-
inga í dreifbýli telja höfundar að nauðsynlegt
sé að vinna markvisst að þróun bráðaþjónustu
utan spítala til að tryggja að sem flestir eigi kost
á sérhæfðri aðstoð eins fljótt og tök eru á. Ég get
svo sannanrlega tekið undir þau orð en minni líka
á að þar til sérhæfð aðstoð berst er það venjulega
heimilislæknir í héraði sem kemur á slysstað og
stjórnar og sinnir sérhæfðri aðstoð með sjúkra-
flutningsfólki sínu. Við þessar aðstæður er mjög
mikilvægt að læknir og sjúkraflutningsfólk hafi
góða þjálfun í bráðatilfellum og þar komum við
aftur að sérhæfðri bráðaþjálfun lækna og hvort
og hversu oft læknar ættu að sækja slíka þjálfun.
Þjálfun og endurmenntun í bráðalækningum dreg-
ur án efa úr hættu á mistökum, minnkar líkur á að
læknar brenni út, eykur vellíðan í starfi og sparar
fjármuni. Sérhæfð bráðanámskeið svipuð og end-
urmenntun HÍ hefur haldið undanfarin ár eru því
bráðnauðsynleg og stjórnendur stofnana og HTR
þurfa að sýna þá ábyrgð að tryggja að allir læknar
sæki þau reglulega en sú er ekki raunin nú. Það
virðist nær alfarið fara eftir áhuga lækna hvort
þeir sækja sér reglulega sérhæfða þjálfun sem víða
erlendis er forsenda þess að þeir haldi leyfi til að
starfa. Mér finnst það algjört grundvallaratriði
að veita fjármagni í sérhæfða þjálfun sem og að
tryggja afleysingar fyrir lækna á landsbyggðinni
þannig að þeir komist á þessi nauðsynlegu nám-
skeið. Það þarf einnig að gefa lagalegri hlið þess-
ara mála meiri gaum og skýra og lýsa betur ábyrgð
lækna í bráðaþjónustu á eigin verkum og/eða
aðgerðarleysi sem og stjórn á samstarfsfólki og
því að tæki og tól séu í lagi. Einnig þarf að auka
menntun sjúkraflutningsmanna á landsbyggðinni
og efla og kynna betur björgunarþyrlusveitina
og aðra sjúkraflutninga og auka samvinnu milli
héraða.
Stórmál í þessu samhengi er einnig afleysinga-
mál fyrir lækna á landsbyggðinni. Heimilislæknar
á landsbyggðinni hafa ekki í mörg hús að venda og
oft hlaupa ungir læknanemar í skarðið. Venjulega
fá afleysingalæknanemar mikinn stuðning frá
læknum á svæðinu en það er ekki algilt enda
krefst starfið sjálfstæðra vinnubragða. í mínum
huga er ekki forsvaranlegt að í stað reynslumikilla
heimilislækna sé sett í héruð yngsta og óreyndasta
afleysingafólkið sem tekst á hendur starf sem það
getur ekki ráðið við svo vel sé. í raun má segja að
þarna sé ákveðin misnotkun á ungu reynslulitlu
fólki sem og að skjólstæðingum sé misboðið enda
ekki verið að bjóða uppá 1. flokks læknisþjón-
ustu.
Von mín er sú að í nánustu framtíð verði afleys-
ingamál á landsbyggðinni tekin til gagngerðar
endurskoðunar og leyst úr viðjum eldgamalla
vinnubragða sem eru ekki boðleg. Einnig vona
ég að tekið verði á bráðaþjálfun heimilislækna á
landsbyggðinni af meiri ábyrgð en áður og þeim
gert mögulegt að fara í endurmenntun í bráða-
þjálfun annað hvert ár.
Elínborg
Bárðardóttir
elínborgb@simnet.is
í pistlunun Af
sjónarhóli stjórnar birta
stjórnarmenn LÍ sínar
eigin skoðanir en ekki
félagsins.
Læknablaðið 2007/93 427