Læknablaðið - 15.10.2008, Blaðsíða 27

FRÆÐIGREINAR
SJÚKRATILFELLI
ara að um eina eða fáar staðbundnar blöðrur sé að
ræða, eins og í þessu tilfelli (1, 2,5, 6).
Erfitt er að segja til um algengi risablaðra þar
sem ekki hafa verið gerðar rannsóknir sem skoða
það sérstaklega. Þær eru almennt taldar fremur
sjaldgæfar en höfundum er þó kunnugt um að
þremur tilfellum stórra lungnablaðra hafi áður
verið lýst hérlendis í ágripi á Lyflæknaþingi sem
birtist í Læknablaðinu árið 1994 (7). í nýlegri yf-
irlitsgrein voru tekin saman öll skráð tilfelli risa-
blaðra sem höfðu verið meðhöndluð með skurð-
aðgerð frá árinu 1951 til 1992, og reyndust þau 476
talsins (2). Risablöðrur greinast oftast í miðaldra
fólki og eru algengari á meðal karla en kvenna.
Langflestir hafa reykingasögu eins og sjúkling-
urinn í okkar tilfelli, en einnig hefur verið lýst risa-
blöðrum í sjúklingum sem aldrei hafa reykt (4, 6).
Risablöðrur taka óverulegan þátt í loftskiptum
vegna þess að í þeim er mjög lítið loftflæði auk
þess sem veggur þeirra er gerður úr afbrigðilegum
lungnavef. Þær þrýsta einnig á aðlægan lungnavef
sem fellur saman og skerða þannig lungnarúm-
mál og lungnastarfsemi enn frekar (2, 4). Oft er til
staðar blönduð mynd af herpu og teppu á önd-
unarmælingum sem skýrist af þrýstingi blöðrunn-
ar á aðliggjandi lungnavef ásamt undirliggjandi
lungnateppu (2).
Risablöðrur hafa tilhneigingu til að stækka með
tímanum þó einnig séu dæmi um að stærð þeirra
geti haldist óbreytt eða þær jafnvel minnkað (1,
2, 5). Með vaxandi stærð blaðranna eykst vinna
við öndun og yfirleitt gera einkenni vart við sig
þegar þær ná þriðjungi af stærð lungans (2, 4).
Langalgengasta einkennið er mæði en öndunarbil-
un getur sést í alvarlegri tilfellum. Einnig er vel
þekkt að sjúklingar með risablöðrur geta verið
án einkenna og greinst af tilviljun við myndrann-
sóknir sem gerðar eru vegna óskyldra kvilla (1).
í okkar tilfelli hafði sjúklingurinn nokkurra ára
sögu um vaxandi mæði. Það voru hins vegar end-
urteknar efri loftvegasýkingar, sennilega ótengdar
risablöðrunni, sem urðu til þess að hann leitaði
læknis og var greindur á lungnamynd með risa-
blöðru í lunga.
Fylgikvillar risablaðra eru fremur fátíðir en
geta verið hættulegir, svo sem loftbrjóst, sýkingar
í blöðrum og blæðingar inn í þær. Einnig hefur
verið sýnt fram á aukna tíðni lungnakrabbameins
hjá þessum sjúklingum. Er það talið stafa af hægu
loftflæði í blöðrunum og þar með aukinni upp-
hleðslu krabbameinsvaldandi efna (1,8,9).
Greining risablaðra fæst yfirleitt með hefð-
bundinni röntgenmynd af lungum. Helsta mis-
munagreining á lungnamynd er loftbrjóst og getur
verið mjög erfitt að greina þar á milli, sérstaklega
ef um er að ræða risablöðru í efra lungnablaði.
Háskerputölvusneiðmyndir eru bestar til að leggja
mat á stærð blaðranna, þrýstingsáhrif á aðliggj-
andi lungnavef og útbreiðslu lungnaþembu (1,
2, 6, 9). Rúmmál risablaðra má reikna út frá hæð,
breidd og lengd þeirra á tölvusneiðmyndum. I
þessu tilfelli var flatarmál blöðru í hverri sneið
teiknað í tölvu og rúmmál í hverri sneið fyrir sig
reiknað.
Öndunarmælingar er nauðsynlegt að gera til
að meta lungnastarfsemi, sérstaklega hjá þeim
sem gangast eiga undir skurðaðgerð. í tilfell-
inu var beitt tvenns konar öndunarmælingum
til að áætla rúmmál blaðranna, annars vegar
köfmmarefnistæmingu (nitrogen washout) og
hins vegar þrýstingsaðferð (plethysmography).
Rúmmálsmæling með köfnunarefnistæmingu
byggir á mælingu köfnunarefnisstyrks í útönd-
unarlofti. Einstaklingurinn andar að sér 100% súr-
Mynd 4. Risablaðran eftir
að hún hafði veriðfjarlægð.
Mynd 5.
Lungnarúmmálsmæling
með köfnunarefnistæmingu.
Myndin er tekin á lungna-
rannsóknarstofu Landspítala
í Fossvogi.
LÆKNAblaðið 2008/94 675