Læknablaðið - 15.10.2008, Qupperneq 31

Ú R
UMRÆÐUR 0 G FRÉTTIR
PENNA STJÓRNARMANNA LÍ
Virkir læknar eða óvirkir ...
Elínborg
Bárðardóttir
formaður Félags íslenskra
heimilislækna
elinborgb@simnet. is
Stjórn LÍ
Birna Jónsdóttir,
formaður
Sigurður E. Sigurðsson,
varaformaður
Sigurveig Pétursdóttir,
gjaldkeri
Sigríður Ó. Haraldsdóttir,
ritari
Elínborg Bárðardóttir
Hjördís Þórey Þorgeirsdóttir
Kristján G. Guðmundsson
Sigurður Böðvarsson
Þórarinn Guðnason
í pistlunum Úrpenna
stjórnarmanna LÍ birta
þeir sínar eigin skoðanir
en ekki félagsins.
Ég hef stundum velt því fyrir mér hvort læknar
séu nógu virkir í þjóðfélagsumræðunni. Læknar
eru í þeirri stöðu að þekkja og standa mjög nálægt
almenningi í landinu, eru ekki aðeins fagmenn
sem greina og meðhöndla einkenni og sjúkdóma,
heldur sífellt að hlusta á og reyna að styðja sjúk-
linga sína í lífsins ólgusjó.
Á íslandi er öflugt heilbrigðiskerfi og gott
almennt heilbrigði en það er þó ekki endilega
gefið að umhverfi okkar stuðli að heilbrigði. Gott
samfélag og umhverfi eru þó ein af nauðsynlegum
forsendum heilbrigðis sem allir eiga rétt á.
Félag íslenskra heimilislækna (FÍH) mótaði
fjölskyldustefnu FÍH á ári fjölskyldunnar 1994.
Þar var lögð áhersla á þætti sem skipta höfuðmáli
fyrir þarfir fjölskyldunnar, svo sem atvinnu, hús-
næði, tíma til samveru, skóla og frístundastarf,
kost á ódýrri heilbrigðisþjónustu, nám og loks
var fjallað um áfengi og vímuefni. 14 árum síðar
stendur fjölskyldustefna FÍH enn fyrir sínu þó
margt hafi reyndar áunnist og batnað. Má þar
nefna skólana og einsetningu þeirra, sem og
lánamöguleika til húsnæðiskaupa sem verða þó í
ljósi efnahagsþróunar síðustu mánaða að teljast í
algjörri óvissu. Önnur vandamál hafa hins vegar
orðið meira áberandi og er fíkniefnaneysla og sú
firring sem henni fylgir nærtækasta dæmið. Það
er sárt að horfa á ungt fólk sóa lífi sínu í neyslu og
það á íslandi í dag þegar möguleikarnir virðast
óendanlegir eins og Ólympíusilfrið í handbolta er
gott dæmi um.
Það er ekki að furða að maður velti fyrir sér
hvað hafi farið úrskeiðis. Höfum við kannski sýnt
of mikið umburðarlyndi? Verið of rög við að segja
að nú sé nóg komið af frjálsræðinu til vitleysunn-
ar? Frjálsræði sem leitt hefur til agaleysis, frelsi
sem er ekki frelsi heldur bara stjórnleysi sem leiðir
til taumleysis og óheilbrigðis.
Vanlíðan barna og unglinga helst gjarnan í
hendur við vanlíðan foreldra og er oft við ramm-
an reip að draga og margt sem veldur. Það sem
upp úr stendur er þó mikilvægi þess að hlúa að
börnum og stuðla að tilfinningalegri og andlegri
vellíðan þeirra. Ég tel það eitt mikilvægasta verk-
efni foreldra dagsins í dag og samfélagsins í heild
og þar verða allir að leggjast á eitt. Því miður
ganga fyrirtæki á borð við áfengisframleiðendur
fram í vitleysunni og ágimdinni og keppast við að
auglýsa bjór (sem léttöl auðvitað) og neyslu hans
sem eðlilegan hlut í daglegu lífi þjóðarinnar. Allt
leyft og gert í nafni frjálsrar samkeppni og rétt-
arins til að selja vöru sína þrátt fyrir að vera víðs
fjarri sannleikanum um hollustu og heilbrigði.
Það má einnig segja að framleiðendur skyndibita
og sætinda séu undir sömu sök seldir þegar þeir
auglýsa vöru sína í upphafi barnatíma og ýta
þannig undir ofeldi og offitu barna.
Fyrir utan áfengis- og vímuefnavarnir eru tó-
baksvarnir stórmál fyrir heilsufar þjóðarinnar og
er mjög ánægjulegt að sjá þartn árangur sem reyk-
ingabartn hefur greinilega borið og með ólíkind-
um að heyra ennþá raddir sem í nafni frjálsræðis
vilja ekki takmarka reykingar.
Að lokum langar mig að minnast á umræðuna
um hvort leyfa eigi nektarstöðum að sýna nekt-
ardans. Nektarstaðir sem gera út á nekt fólks geta
ekki talist til heilbrigðs umhverfis enda þekkt að
slíkum stöðum fylgir gjarnan mannfyrirlitning og
ofbeldi, vímuefnaneysla, mansal og vændi með
tilheyrandi heilsuvanda. Lögum sem samþykkt
voru á alþingi vorið 2007 var ætlað að koma í veg
fyrir að gert væri út á nekt fólks. Með undanþágu-
ákvæðum lagartna virðist sveitafélögum hins
vegar ekki stætt á að hafna slíkri starfsemi. Nekt er
og verður þannig gerð að söluvöru og tilraunir til
að sporna við slíkri starfsemi og þar með neikvæð-
um heilsufarslegum og siðferðilegum afleiðingum
hennar virðast vera að renna út í sandinn. Mér
firtnst það miður enda tel ég það býsna mikilvægt
að hlúa að og stuðla að heilbrigði, mannvirðingu
og fjölskylduvænum gildum og engin ástæða
til að láta glepjast af gróðasjónarmiðum og mis-
skildu frjálslyndi í þeim efnum. Gott siðferði helst
nefnilega í hendur við heilbrigði og martnvirðing
og tækifæri til að þroskast á eðlilegan hátt er hluti
af heilbrigði martna.
Ekki ætti heldur að vanmeta þau áhrif sem
hægt er að hafa á böm og unglinga og fjölskyld-
una og þar með vaxtarskilyrði þeirra með því að
halda á lofti áfengi og tóbaki eða skemmtistöðum
sem gera út á nekt fólks. Allar tilraunir í þá átt
grafa undan einu mikilvægasta verkefni okkar í
samfélagi dagsins í dag sem er að stuðla að heil-
brigði og vellíðan barna og fjölskyldna þeirra. Þess
vegna varða þessi mál alla og sérstaklega lækna og
við læknar ættum að mótmæla of miklu frjálsræði
í meðförum á tóbaki, áfengi og öðrum vímuefnum
og mótmæla nektarstöðum.
LÆKNAblaðið 2008/94 679