Læknablaðið - 15.11.2009, Blaðsíða 9

RITSTJÓRNARGREI
N A R
Runólfur
Pálsson
runolfurQlandspitali. is
Runólfur Pálsson er yfirlæknir
nýrnalækninga og umsjónarmaður
líffæraígræðsluteymis
Landspítala, og dósent í
lyflæknisfræði við
læknadeild Háskóla íslands.
University Hospital
facing crisis
Runolfur Palsson, M.D, is
Chief of Nephrology and
Director of the Organ
Transplantation Program,
Landspitali University
Hospital, and Associate
Professor of Medicine,
University of lceland
Faculty of Medicine.
Háskólaspítali í kreppu
Slæm staða ríkissjóðs í kjölfar efnahagshrunsins
á síðastliðnu ári gerir kröfu um stórfelldan
niðurskurð ríkisútgjalda sem mun óhjákvæmilega
leiða til verulegrar skerðingar á opinberri þjónustu.
Heilbrigðisþjónustan er engin undantekning þótt
líklega kjósi flestir landsmenn að reynt verði að
vernda velferðarkerfi þjóðarinnar eins og frekast er
unnt. I fjárlagafrumvarpi sem nýlega var lagt fyrir
Alþingi vekur athygli að niðurskurður fjárveitinga
til heilbrigðismála er síst minni en ýmissa annarra
málaflokka. Landspítali lendir enn á ný í miklum
þrengingum því gert er ráð fyrir 6% niðurskurði
á fjárveitingum til spítalans auk þess sem halli
þessa árs (3%) er ekki bættur en stór hluti hans
stafar af óhagstæðri gengisþróun. Ljóst er að
róðurinn á Landspítala verður mjög þungur og
sýnt að skerðing verður á þjónustu við sjúklinga.
Óhjákvæmilega verður að segja upp fjölda
starfsmanna, þar á meðal læknum. Þá er hætt við
að vinnuálag verði óhóflegt og einhverjir læknar
leiti eftir betri störfum á erlendum vettvangi. Þar
sem Landspítali er aðalsjúkrahús og öryggisnet
íslenska heilbrigðiskerfisins gæti þjóðin orðið fyrir
miklum skaða.
Árum saman hefur stjórnvöldum þótt
rekstrarkostnaður Landspítala vera of hár og
jafnvel á hinu svokallaða góðærisskeiði síðustu ára
var mikil áhersla lögð á að lækka rekstrarkostnað
hans. Þó sýndi skýrsla Ríkisendurskoðunar
um sameiningu sjúkrahúsanna í Reykjavík frá
árinu 2003 að útgjöld spítalans voru sambærileg
við sjúkrahús í Bretlandi en árangur af
læknismeðferð betri hér.1 Athyglisvert er að
sams konar hagræðingarkrafa virðist ekki hafa
náð til annarra þátta heilbrigðiskerfisins2 og
ýmissa málaflokka svo sem menntamála og
utanríkismála.3 I kostnaðargreiningu sem gerð
var á Landspítala árið 20074 var áætlað að
kostnaðarauki spítalans af háskólahlutverki hans
næmi um 11% heildarrekstrarkostnaði en víða
erlendis bera háskólar þennan kostnað.
Umtalsverður árangur hefur náðst við
lækkun rekstrarkostnaðar Landspítala þrátt fyrir
aukna starfsemi síðustu ár. Nýverið var ráðist í
umfangsmiklar skipulagsbreytingar er miða að
einföldun stjómkerfis og dreifstýringu, og standa
vonir til að þær muni skila enn frekari hagræðingu.
Það háir sjúkrahúsinu að bráðastarfsemi þess skuli
enn vera skipt á milli Fossvogs og Hringbrautar
og hefur verið áætlað að kostnaður vegna þess
nemi að minnsta kosti tveimur milljörðum króna
á ári. Það er því mjög brýnt að sem fyrst verði
hafist handa við byggingu nýs sjúkrahúss við
Hringbraut.
Allar vestrænar þjóðir glíma við ört hækkandi
útgjöld vegna heilbrigðisþjónustu og því er
skynsamleg nýting fjármuna þessa málaflokks afar
mikilvæg. Nauðsynlegt er að líta á heilbrigðiskerfið
sem eina heild og byggja fjármögnun á nákvæmum
upplýsingum um verkefni og kostnað sem af þeim
hljótast. Því miður hefur það ekki verið gert hér
á landi heldur hefur fjármögnun að miklu leyti
byggst á föstum fjárveitingum.
Markviss skipting verkefna milli starfseininga í
heilbrigðiskerfinu er þýðingarmikil til að hægt sé
að ná fram hagkvæmni í rekstri. Nauðsynlegt er
að heilbrigðisyfirvöld skilgreini öll helstu verkefni
heilbrigðisþjónustunnar og framlag einstakra
stofnana og starfseininga. Jafnframt þarf að ráðast
í ýtarlega kostnaðargreiningu allra verkefna
þannig að unnt sé að taka skynsamlega ákvörðun
um fjárveitingar til þeirra. Notkun alþjóðlegs
skráningarkerfis, svokallaðs DRG-kerfis, sem
hefur verið í þróun á Landspítala undanfarin
ár, ætti að vera góður grunnur að byggja á við
kostnaðargreiningu.
Mikilvægt er að læknisþjónusta á höfuðborgar-
svæðinu sé skipulögð á hagkvæman hátt með
nánu samstarfi milli heilsugæslu, sjálfstætt
starfandi sérfræðilækna, Landspítala og sjúkra-
húsa í nærliggjandi byggðarlögum. Öflug
frumþjónusta er þýðingarmikil en þrátt fyrir
fögur fyrirheit hefur uppbygging heilsugæslu á
höfuðborgarsvæðinu brugðist því stór hópur fólks
hefur ekki heimilislækni. Ef ekki fást nægilega
margir heimilislæknar til starfa verður að fá aðra
lækna til að sinna frumþjónustu í ríkari mæli, til
dæmis lyflækna og barnalækna. Loks er löngu
tímabært að mörkuð verði stefna um framtíð
sjúkrahúsþjónustu á landsbyggðinni.
Þrátt fyrir að útlitið sé dökkt eru margvísleg
sóknarfæri í heilbrigðisþjónustunni sem leitt
geta til bættrar þjónustu með minni tilkostnaði.
Óhóflegur og ómarkviss niðurskurður fjárveitinga
til lykilstofnana eins og Landspítala getur eyði-
lagt þessi sóknarfæri með ófyrirsjáanlegum
afleiðingum. Læknar þurfa að hafa forgöngu um
stefnumótun heilbrigðisþjónustunnar í samvinnu
við heilbrigðisyfirvöld. Það yrði merkt framlag í
þágu íslensks samfélags.
1. Ríkisendurskoðun. Sameining sjúkrahúsanna í Reykjavík.
Mat á árangri. Reykjavík, 2003.
2. Þjóðhagsreikningar og opinber fjármál 2008. www.hagstofa.
is/Hagtolur/Thjodhagsreikningar
3. Jónsson Þ, Þorvarðarson ÖÞ. Fór góðæri undanfarinna ára
framhjá Landspítalanum? Morgunblaðið 12. október, 2009.
4. Jónasdóttir KH, Ingadóttir E, Steinsson E, Gunnarsdóttir O.
Kennslu- og vísindakostnaður LSH 2006. Hvað kostar að
vera háskólasjúkrahús? www.landspitali.is/lisalib/getfile.
aspx?itemid=23041. Mars 2008.
LÆKNAblaðið 2009/95 745