Læknablaðið - 15.11.2009, Blaðsíða 29

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
ætla að algengi geðsjúkdóma sé um 17% á meðal
bænda en um 22% meðal almennings.
Við skimun með CAGE-spurningalistanum
fyrir áfengissýki miðað við þrjú eða fleiri jákvæð
svör reyndust 16% karla í samfélaginu en 11%
karlkyns bænda með merki um áfengisvanda
(p<0,032). Meðal kvenna var þó ekki marktækur
munur hér á (5% á móti 4%). Þegar spurt var um
hvort viðkomandi hafi verið ölvaður við störf
sögðust 18,7% bændakvenna borið saman við 4%
annarra kvenna hafa staðið í þeim sporum (p<
0,001). Karlkyns bændur játtu þessu í 33% tilfella
borið saman við 13% karla í samanburðarhópi.
(p<0,001). Algengi þess að bændur væru þannig
með einhver merki um geðsjúkdóm byggt á
því að uppfylla annaðhvort fyrrgreind skilyrði
um áfengissýki byggt á CAGE eða skilyrði um
geðsjúkdóm byggt á GHQ-12 reyndist þannig vera
25% meðal karlkyns bænda en 22% meðal kvenna
í bændastétt. I samanburðarhópnum var algengi
meðal karla 29% en 28% fyrir konur.
Kvenkyns bændur leituðu síður meðferðar
vegna svefnvandræða en konur í samanburðar-
hópi (5,6% á móti 15,1% p=0,01) en hins vegar
var ekki að finna mun hvað þetta varðar milli
karlkyns bænda og annarra karla (6,3% á
móti 8,1%). Um 4,7% og 4,2 kvenna og karla
í bændastétt höfðu leitað sér lækningar vegna
þunglyndis borið saman við 10,9% kvenna og
5,6% karla í samanburðarhópnum. Karlkyns
bændur leituðu síður meðferðar en kynbræður
þeirra í samanburðarhópnum vegna kvíða (4,6% á
móti 9,2%) og áfengis og annarrar vímuefnafíknar
(0,3% á móti 2,0%).
Þegar spurt var um geðeinkenni á síðastliðnum
12 mánuðum voru merki um kvíða og spennu
Tafla III. Meðal vellíðan á kvarðanum 1 til 10.
Vellíðan Konur bændur Konur ekki bændur p-gildi Karlar bændur Karlar ekki bændur p-giidi
Hversu góð er líkamleg líðan þín? 7,40 (1,85) 7,42 (2,00) em 7,55 (1,66) 7,70 (1,70) em
Hversu góð er andleg líðan þín? 7,97 (1,89) 7,77 (2,06) em 8,08 (1,77) 7,92 (1,86 em
Hve sáttur ertu við vinnu þína? 8,62 (1,53) 8,05 (1,75) p<0,001 8,35 (1,57) 7,93 (1,70) em
Hve sáttur ertu við fjölskyldu þína? 8,88 (1,74) 9,14 (1,27) em 9,14 (1,40) 9,15 (1,40) em
(Staðalfrávik), em: ekki marktækt
marktækt meiri meðal karlkyns bænda en annarra
karla (tafla II).
Hins vegar hvað lýtur að einkennum þunglynd-
is, geðsveiflna og driftarleysis er ekki munur
á bændum eða samanburðarhópnum, hvorki
meðal karla né kvenna. Eins og vænta má búa
bændur lengra frá heilsugæslustöðvum en aðrir.
Þegar horft er með lógístískri aðhvarfsgreiningu
að teknu tilliti til kyns og aldurs hvort fjarlægð
meðal bænda til heilsugæslu skipti máli er það
ómarktækt með tilliti til notkunar kvíða- (p=0,l),
þunglyndis- (p=0,17) og svefnlyfja (p=0,24).
Þegar litið er á almenna vellíðan á
mælikvarðanum frá einum til tíu var ekki
marktækur munur milli karlkyns bænda og karla í
bænum eins og fram kemur í töflu III en kvenkyns
bændur voru ánægðari með störf sín en kynsystur
þeirra í samanburðarhópi (p<0,001).
í töflu IV eru sýndir þættir sem tengjast andlegri
og vinnutengdri líðan. Konur í bændastétt fundu
síður fyrir því að vinnutengt álag væri of mikið
Tafla IV. Meðaltal neikvæðrar og jákvæðrar vinnu og andlegra álagsþátta (staðalfrávik).
Konur bændur Konur ekki bændur p-gildi* Karlar bændur Karlar ekki bændur p-gildi*
Myndir þú segja að í vinnu sé álagið of mikið? 1,9 (0,60) 1,8 (0,72) <0,05 1,8 (0,57) 1,8(0,62) em
Er vinnuálagið ójafnt þannig að verkefni hlaðist upp? 2,8 (0,99) 2,77 (1,11) em 3,0 (0,92) 3,1 (0,93) em
Hefur þú of mikið að gera? 3,1 (0,97) 3,3 (1,01) em 3,3 (0,93) 3,4 (0,94) em
Eru verkefnin of erfið fyrir þig? 2,2 (0,83) 1,8 (0,85) <0,001 2,2 (0,88) 1,8(0,79) <0,001
Krefjast verkefnin meiri þekkingar en þú hefur? 2,1 (0,84) 1,7(0,79) <0,001 2,0 (0,83) 1,84 (0,86) <0,01
Nýtist þekking þín og hæfni í starfi þínu? 4,2 (0,73) 4,2 (0,94) em 4,2 (0,71) 4,27(0,91) <0,01
Býður starfið upp á skemmtileg og krefjandi verkefni? 3.9 (0,87) 3,5 (1,17) <0,004 3,7 (0,86) 3,5 (0,92) <0,01
Ertu ánægður með getu þína til að leysa vandamál í vinnunni? 4,0 (0,77) 4,1 (0,78) em 3,9 (0,75) 4,1 (0,7) <0,01
*Gögn greind fyrir 136 kvenbændur og 313 ekki kvenbændur. Gögn greind fyrir 837 karl bændur og 280 ekki karlbændur.
Meðalskor frá kvarðanum 1-5.1: mjög sjaldan eða aldrei. 2: frekar sjaldan. 3: stundum 4. frekar oft. 5. mjög oft eða alltaf. Nema fyrir vinnuálag þar
sem kvarðinn er 1 (ekkert) til 4 (mikið). Mann-Whitney U notað við marktækniprófun. em: ekki marktækt.
LÆKNAblaðið 2009/95 765