Læknablaðið - 15.11.2009, Blaðsíða 43

UMRÆÐUR 0 G FRÉTTIR
KRABBAMEINSRANNSÓKNIR
menn, en að öðru leyti þá er enginn munur innan
sömu starfsgreina hér og annars staðar," segja
þær.
Reykinga- og áfengistengd
krabbamein fylgja starfshópum
Þegar heildarniðurstöður rannsóknarirtnar eru
skoðaðar kemur í ljóst að nýgengi krabbameina í
heild var hæst hjá starfsfólki veitingahúsa, körlum
í drykkjarvöru- og tóbaksiðnaði, farmönnum,
sóturum og kokkum. Lægst var nýgengið hjá
bændum, garðyrkjumönnum, kennurum, prestum
og læknum.
Hjá konum var nýgengi krabbameina hæst
í tóbaksiðnaði, en einnig hærra en búast hefði
mátt við hjá konum í prentiðnaði, blaða-
mennsku, byggingariðnaði, hjá stjórnendum,
skrifstofukonum og starfskonum veitingahúsa en
lágt meðal bænda og garðyrkjukvenna.
Algengasta krabbamein meðal karla í rann-
sókninni var krabbamein í blöðruhálskirtli:
339.973 tilfelli samtals í löndunum fimm. Nýgeng-
ið var hæst meðal ýmissa háskólamenntaðra hópa
en lægst meðal garðyrkjumanna og ýmissa hópa
þar sem langrar skólagöngu er ekki krafist, svo og
meðal karla sem ekki voru á vinnumarkaði. Vitað
er að karlar sem láta fylgjast vel með heilsufari sínu
og hafa góðan aðgang að greiningu hafa talsvert
hækkað nýgengi krabbameins í blöðruhálskirtli.
Þetta mein er óvenjulegt að því leyti að það er til
staðar hjá meirihluta karla eftir sextugt, án þess að
gera vart við sig nema í undantekningartilvikum.
Algengasta krabbamein hjá konum var
brjóstakrabbamein: 373.361 tilfelli. Nýgengi
brjóstakrabbameins var hæst meðal margra
háskólamenntaðra hópa en lægst meðal annars
meðal bænda, garðyrkjukvenna, bílstjóra og
ýmissa ófaglærðra kvenna. Mikilvægir áhættu-
þættir brjóstakrabbameins eru barnleysi og að
eignast fyrsta barnið seint, en þetta er mun
algengara meðal langskólagengirtna kvenna en
annarra.
Starfsmönnum veitingahúsa og körlum í
tóbaksiðnaði hætti mest til að fá lungnakrabba-
mein, en það tengist beinum og óbeinum
reykingum. Karlar í drykkjarvöruframleiðslu,
farmenn og fiskimenn voru einnig í mikilli hættu að
fá lungnakrabba. Lítið var um lungnakrabbamein
hjá læknum, tannlæknum, hjúkrunarfræðingum,
kennurum og öðrum háskólamenntuðum, svo
og bændum og garðyrkjumönnum. Hjá konum
sást að þær sem unnu á veitingahúsum eða í
tóbaksiðnaðinum, og ýmsir hópar með stutta
skólagöngu að baki, voru í meiri hættu að
fá lungnakrabbamein. Læknar, tannlæknar,
hjúkrunarfræðingar, kennarar og aðrar háskóla-
menntaðar konur, svo og bændur og konur í
garðyrkju, voru í mun minni hættu.
Karlkyns starfsmenn veitingahúsa og konur
í tóbaksiðnaði voru í meiri hættu en aðrir að fá
krabbamein í blöðru en þeir hópar sem voru í
minnstri hættu voru sömu hóparnir og nefndir
voru í sambandi við lungnakrabbamein. Það er
í samræmi við það sem vitað er, að reykingar
tengjast þessu krabbameini.
Lifrarkrabbamein tengdist vinnu þar sem
var auðvelt aðgengi að áfengi. Nýgengi var
hátt hjá starfsfólki veitingahúsa, kokkum, fólki
í drykkjarvöruframleiðslu, blaðamönnum og
farmönnum.
Rannsóknin staðfesti einnig flest það sem
áður var vitað um bein áhrif starfa á krabba-
meinsáhættu. Vitað er að flest krabbamein í
fleiðru eiga rót sína að rekja til þess að fólk hefur
orðið fyrir asbestmengun. Nýgengið var hæst hjá
pípulagningamönnum, farmönnum, vélvirkjum
og málmiðnaðarmönnum og var mestur munur á
milli starfshópa varðandi þetta krabbamein.
Þeir sem vinna úti undir beru lofti eru í hættu
að fá krabbamein í varir, til dæmis sjómenn,
garðyrkjumenn og bændur. Hins vegar var lægst
nýgengi þessa krabbameins hjá innivinnufólki
eins og læknum og listamönnum.
Aðspurðar um forvarnir segja þær að mataræði
sé líklegt til að gegna lykilhlutverki á eftir
áfengisneyslu og reykingum. „Aðgengi okkar
Islendinga að hollum og góðum mat eins og
fiskmeti og góðu grænmeti er ómetanlegt. Það
væri forvörn fólgin í því ef fiskur og grænmeti
væri ódýrara en raun ber vitni," segir Hólmfríður.
„Afengisneysla og reykingar eru afgerandi
áhættuþættir en mataræðið kemur í kjölfarið,"
bætir Laufey við.
Kannski er rétti tíminn núna til að snúa við blað-
inu og hefja áróður fyrir heilsusamlegra mataræði
þjóðarinnar í stað skyndibitamenningarinnar
sem hefur vaxið og dafnað á undanfömum árum.
Að byrja aldrei að reykja og að þeir sem reykja
hætti er þó öruggasta forvörnin, ekki aðeins
gegn krabbameinum heldur mörgum öðrum
sjúkdómum. Ef árangur næðist sparaði þjóðarbúið
ómælda peninga og fjöldi fólks bætti góðum árum
við líf sitt.
Niðurstöður rannsóknarinnar
birtust í Acta Oncologica 2009; 48: 646-790.
LÆKNAblaðið 2009/95 779