Læknablaðið - 15.11.2009, Blaðsíða 19

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
Sjúkdómsmynd og meðferðarheldni ungs
fólks með insúlínháða sykursýki eftir
flutning yfir á göngudeild fyrir fullorðna
Hildur
Halldórsdóttir1
BA í sálfræði
Fjóla Katrín
Steinsdóttir1
BA í sálfræði
Arna
Guðmunds-
dóttir2
sérfræðingur í
efnaskiptasjúkdómum
Jakob Smári3
sálfræðingur
Eiríkur Örn
Arnarson3
sálfræðingur
Lykilorð: sykursýki tegund
eitt, meðferðarheldni, HbA1c,
reykingar.
Fyrirspurnir og bréfaskipti:
Eiríkur örn Arnarson
sálfræðingur
Sálfræðiþjónustu
Landspítala, geðsviði og
læknadeild HÍ. Sími: 543
9216.
eirikurQlandspitali. is
Ágrip
Tilgangur: Þessi grein varpar ljósi á þá þætti
sem þarf að huga betur að í meðferð fólks með
sykursýki tegund eitt eftir flutning af göngudeild
fyrir börn og unglinga yfir á göngudeild full-
orðinna.
Efniviður og aðferðir: Þátttakendur voru 56
ungmenni á aldrinum 20-30 ára sem mætt hafa í
eftirlit á göngudeild sykursjúkra á Landspítala.
Alls uppfylltu 72 þátttökuskilyrði en svarhlutfall
var 78%.
Niðurstöður: Meðal HbAlc-gildi voru á öllum
tímabilum yfir meðferðarmarkmiðum American
Diabetes Association sem er HbAlc undir 7%.
Einungis 28,6% mættu til eftirlits fjórum sinnum
eða oftar á 12 mánaða tímabili. Helmingur kvenna
og 30% karla voru með fylgikvilla og var sjónumein
algengast. Fjórðungur þátttakenda reykti sem
er sama hlutfall og í almennu úrtaki Islendinga
á aldrinum 20-29 ára. Þeir sem reyktu mældust
með fleiri einkenni kvíða og þunglyndis. Hátt
hlutfall þátttakenda notaði geðlyf eða 19% sem er
meira en tvisvar sinnum hærra en í almennu þýði.
Ályktun: Huga þarf sérstaklega að því að meðal
HbAlc-gildi voru yfir meðferðarmarkmiðum
og því hversu hátt hlutfall þátttakenda var með
fylgikvilla. Geðlyfjanotkun var mikil og þyrfti að
skoða hvort tilefni sé til aukinnar samvinnu á milli
D-G3 og sálfræðinga og/eða geðlækna. Jafnframt
er ástæða til að kanna nýjar leiðir til að ná til
ungs fólks með sjúkdóminn, einkum er varðar
reykingar og meðferðarheldni líkt og mataræði og
hreyfingu.
Inngangur
Sykursýki tegund eitt er ólíkur mörgum
sjúkdómum að því leyti að sjúklingar geta sjálfir
með eftirliti og ráðgjöf heilbrigðisstarfsfólks haft
mikla stjóm á framgöngu hans. Mikilvægt er að
hafa góða stjóm á blóðsykri. Það felur í sér að huga
að ýmsu sem er nánast ómeðvitað hjá öðrum,
líkt og að finna jafnvægi á milli insúlínbúskapar,
hreyfingar og fæðu. Einnig er mikilvægt að
forðast reykingar og halda áfengisneyslu í
lágmarki því slík neysla getur meðal annars
aukið líkur á hjarta- og æðasjúkdómum. Ásamt
mataræði gegnir hreyfing mikilvægu hlutverki
í meðferð. Það er misjafnt hvernig og hve mikil
hreyfing hentar hverjum og einum og mikilvægt
að áætlun sé unnin í samráði við fagfólk. Mæla
þarf blóðsykurirtn reglulega sem er lykill að því
að velja insúlínskammta, hreyfingu, magn og
tegund fæðu. Auk heimamælinga er eftirlit á
göngudeild nauðsynlegt en þar er mælt langtíma
blóðsykursgildi, HbAlc, sem endurspeglar
magn blóðsykurs í rauðu blóðkornunum og
gefur vísbendingu um meðalgildi blóðsykurs
undanfarna tvo til þrjá mánuði. American
Diabetes Association1 setur þau viðmið í meðferð
fullorðins fólks með sykursýki að halda HbAlc
innan við 7%, en talið er eðlilegt að þeir sem ekki
eru með sykursýki séu með HbAlc um 4-6%.
Þrátt fyrir að lífslíkur sykursjúkra séu mun
betri en snemma á síðustu öld geta fylgikvillar
skert lífsgæði þeirra til muna. Tvær langtíma
rannsóknir, DCCT- og UKPDS,3-4 hafa leitt í ljós
að með góðri blóðsykursstjórnun sé að mestu
hægt að koma í veg fyrir eða seinka fylgikvillum.
Helstu fylgikvillar eru augn-, nýrna-, hjarta-
og æðasjúkdómar og taugaskemmdir. Bráðir
fylgikvillar eru blóðsykurfall (hypoglycemia),
sýrueitrun (ketoacidosis) og fleira.1
Kvíði hefur verið tengdur við minni virkni
og verri lífsgæði. Flestar rannsóknir sem hafa
verið gerðar á fólki með sykursýki benda til
þess að einkenni kvíða og kvíðaraskanir séu
algengari meðal sykursjúkra en í almennu þýði.5
Kvíði og streita virðast geta haft alvarleg áhrif
á blóðsykursstjórnun og aukið þannig líkur á
blóðsykurfalli og sýrueitrun.5-6
Rannsóknir benda til þess að samvirkni sé á
milli þunglyndis og langvarandi sjúkdóma líkt og
sykursýki þannig að einkenni sjúkdóms ágerist
með auknu þunglyndi.7 Þunglyndiseinkenni hafa
verið tengd við verri sjálfsstjórn, of háanblóðsykur,
auknar líkur á fylgikvillum, minni virkni, fleiri
heimsóknir á bráðamóttöku, fleiri innlagnir á
sjúkrahús og aukinn heilbrigðiskostnað.6, 8-10
Pouwer10 mælir með því að í eftirliti sé skimað eftir
einkennum geðraskana og að sálfræðimeðferð
standi til boða þeim sem þurfa. Einnig er lagt til að
meðferðaraðili hafi bæði þekkingu á þunglyndi og
LÆKNAblaðiö 2009/95 755