Læknablaðið - 15.11.2009, Blaðsíða 41

UMRÆÐUR 0 G FRÉTTIR
KRABBAMEINSRANNSÓKNIR
Laufey Tryggvadóttir
og Hólmfríður K.
Gunnarsdóttir.
hafa verið stundaðar um áratugaskeið hefur starf
einstaklingsins yfirleitt verið lagt til grundvallar.
Starfið segir svo margt, það segir mikið til um
menntun hans, efnahag og félagslegar aðstæður.
Menntun hefur einnig mjög góða kosti sem
útgangspunktur og í nýlegri íslenskri rannsókn
sem Halldóra Viðarsdóttir gerði og byggði einnig
á manntalinu frá 1981 kemur fram skýr fylgni
milli menntunar og nýgengis krabbameina.
Fólk með stutta skólagöngu að baki fær frekar
lungnakrabbamein en aðrir og konur með
langskólamenntun fá frekar brjóstakrabbamein
en aðrar konur. Þetta skýrist meðal annars af
því að fólk með minni menntun reykir meira en
langskólafólk og konur með langskólamenntun
eignast börn sín seinna en aðrar konur og með
því aukast líkurnar á brjóstakrabbameini," segir
Hólmfríður.
„Lífshættirnir endurspeglast í menntuninni
sem aftur endurspeglar krabbameinstíðnina að
nokkru leyti," segir Laufey.
„Það kemur skýrt fram á íslandi, eins og sést
hefur annars staðar, að það er afgerandi mis-
munur á heilsufari þjóðfélagshópa eftir starfi og
menntun. Þetta er talsvert viðkvæmt mál hér á
íslandi þar sem við viljum trúa því að hér séu allir
jafnir. Það er einfaldlega ekki svo gott og því er
mjög mikilvægt að forvörnum sé fyrst og fremst
beint að þeim hópum sem þurfa mest á forvörnum
að halda."
Þær leggja þó áherslu á að krabbamein
endurspegli ekki stéttaskiptingu samfélagsins að
öllu leyti vegna þess myndin varðandi krabbamein
er flókin. „Stéttaskipting endurspeglast skýrar í
dánarmeinum vegna ýmissa annarra sjúkdóma,"
segir Hólmfríður.
„Norðurlönd eru þekkt fyrir öflugt vel-
ferðarkerfi og meintan jöfnuð þegnanna en rann-
sóknin sýnir að jafnvel við þær aðstæður tengjast
þjóðfélagsstaða og starf því hvaða líkur eru á að
fá tiltekin krabbamein. Bein tengsl við störf voru
ekki víða sjáanleg, miklu fremur kom í ljós að
lífshættir, menntun og aðrar félagslegar aðstæður
hafa afgerandi áhrif í mörgum tilfellum," segir
Laufey.
Aðspurðar hvort íslendingar komi svipað út og
hinar Norðurlandaþjóðirnar svara þær einfaldlega
játandi.
„Þó eru starfsgreinar á Norðurlöndunum sem
ekki eru hér, til dæmis sótarar og skógarhöggs-
LÆKNAblaðið 2009/95 777