Læknablaðið - 15.11.2009, Blaðsíða 55

Hávar
Sigurjónsson
UMRÆÐUR 0 G FRÉTTIR
UMHVERFISMÁL
Ovelkominn innrásarvíkingur
Skógarmítill, Ixodes ricinus, er nýr landnemi í
pödduflórunni á Islandi og ekki aufúsugestur
að margra mati. Kvikindið er þekkt fyrir að bera
í sér bakteríuna Borrelia burgdorferi sem veldur
Lyme-sjúkdómi en þó skal strax tekið fram að
einungis 5% af skógarmítlinum bera hana með
sér.
Skógarmítillinn (tick) er blóðsuga sem leggst á
spendýr og fugla, og heldur sig í gróðri, einkum
í skógarbotni. Þegar hann vantar blóð skríður
hann upp í gróðurinn og krækir sig við blóðgjafa
sem á leið hjá, oftast meðalstór eða stór spendýr
eins og hjartardýr eða sauðkindur. Ungviði
skógarmítilsins leggst á lítil spendýr, skriðdýr
og jarðbundna fugla. Til skamms tíma hefur
skógarmítill að líkindum ekki þrifist hér vegna
veðurskilyrða þó hann hafi um Iangt skeið borist
hingað reglulega með fuglum. Nú bregður hins
vegar svo við að með hlýnandi veðurfari bendir
ýmislegt til að skógarmítillinn geti lifað af eftir
ferðalag til landsins.
Erling Ólafsson skordýrafræðingur á Náttúru-
fræðistofnun íslands ritar eftirfarandi á vef stofn-
unarinnar:
Fyrsti skógarmítill sem fannst hér á landi var
tekinn af þúfutittlingi er skotinn var í Surtsey 5.
maí 1967, þá nýlentur eftir flug frá vetrarstöðvum
í Evrópu. Þar með fékkst staðfesting á því að
tegundin gæti borist til landsins með fuglum.
Það var ekki fyrr en í lok aldarinnar (1998) að
skógarmítill fannst hér á ný ef ógetið er óstaðfestra
sögusagna og lýsinga á fyrirbærum sem átt
gætu við um hann. Upp frá þessu fór tilfellum
fjölgandi og nýir fundarstaðir komu fram í öllum
landshlutum. Langflest tilvikin voru þó frá
suðvesturhorninu. í einhverjum tilvikum mátti
rekja fundina til heimkomu fólks frá útlöndum en
í öðrum ekki. Skógarmítlar tóku að finnast á fólki
og hundum eftir útivist í íslenskri náttúru.
Skógarmítill er að öllum líkindum orðinn
landlægur. Það þarf ekki að koma á óvart því
útbreiðsla hans er að færast norðar með hlýnandi
loftslagi. I Færeyjum fannst skógarmítill fyrst í
maí 2000 en um var að ræða ungviði á steindepli.
Tilfellum hefur fjölgað í Færeyjum síðan. Það er
athyglisvert að í maí 2009 fundust mörg ungviði
skógarmítils einnig á steindepli sem fannst
nýdauður í Reykjavík. Yngsta ungviðið líkist
fullorðnum dýrum í sköpulagi en hefur aðeins
þrjú pör fóta í stað fjögurra.
Bryndís Sigurðardóttir smitsjúkdómalæknir
sagði í samtali við Læknablaðið að ekki hefði enn
verið staðfest að skógarmítlar á íslandi bæru í sér
Borrelia burgdorferi og þar til það kæmi óyggjandi
fram væri ekki hægt að fullyrða neitt. „Þar sem
skógarmítillinn er landlægur er fólk vant því að
leita að honum á líkama sínum eftir útivist í skógi
eða graslendi og hann er í sjálfu sér hættulaus ef
hann er tekinn af húðinni innan við sólarhring
eftir að hann nær að festa sig. Bakterían sem
veldur Lyme-sjúkdómi í mönnum kemst ekki í
blóðrás hýsilsins nema mítillinn sjúgi blóð mjög
lengi. Hérlendis er fólk ekki vant þessari pöddu
og því er full ástæða til að vara við henni. Mér
vitanlega hafa einungis tvö tilfelli Lyme-sjúkdóms
verið staðfest hérlendis og bæði mátti rekja til
smits erlendis. Við vitum því ekki af neinu tilfelli
um Lyme-sjúkdóm sem á uppruna sinn hér á
landi. Læknar ættu þó að hafa Lyme-sjúkdóminn
í huga ef til þeirra leitar fólk með þannig einkenni
úr því að skógarmítillinn er orðinn landlægur."
LÆKNAblaðið 2009/95 791