Læknablaðið - 15.11.2009, Blaðsíða 23

F R
ÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
Þegar litið er til HbAlc virðist munur á
blóðsykursstjóm sykursjúkra á göngudeild fyrir
börn og unglinga og göngudeild fullorðinna
vera lítill. Gildin fóru að meðaltali lækkandi eftir
tímabilum og reyndust hærri á göngudeild barna
og unglinga en á göngudeild sykursjúkra og var
nýjasta gildið lægst að meðaltali. Munurinn á
milli síðasta gildis á barna- og unglingadeild og
fyrsta gildis á göngudeild var þó ekki marktækur.
Til að skera úr um það hvort og hver munurinn
er á aðhaldi þessara deilda er þyrfti að skoða
eldri mælingar sem næðu yfir lengra tímabil.
Það kom á óvart að þrátt fyrir að gildin hafi farið
lækkandi eftir tímabilum var blóðsykursstjórnun
þátttakenda ekki nægilega góð en meðal HbAlc-
gildin voru á öllum tímabilum yfir 7%.
Einungis 28,7% þátttakenda mættu til eftirlits
fjórum sinnum eða oftar árið 2006 en ráðlagt
er að mæta á um það bil þriggja mánaða fresti.
Niðurstöður sýna jafnframt að þeir sem eru
komnir með fylgikvilla mæta oftar en hinir. Þetta
gefur til kyrma að ungt fólk með sykursýki hugsi
ekki nægilega vel um sig og sjúkdóminn fyrr
en í óefni er komið. Til að bregðast við þessum
vanda mætti veita meira aðhald með því að láta
vita þegar liðið er að eftirliti og minna á bókaða
læknistíma. Þess ber að geta að þetta er í takt
við þær niðurstöður nýlegrar rannsóknar að
markvissar tilvísanir og utanumhald við flutning
fólks með sykursýki úr eftirliti á göngudeild barna
yfir á göngudeild fullorðinna skili í framhaldinu
betri meðferðarheldni og árangri við stjóm á
sykursýki.16
Það er áhyggjuefni hve stór hópur þátttakenda
kvaðst nota geðlyf, eða tæp 19%. í íslenskri
rannsókn frá 2001 sem gerð var á almennu
úrtaki fólks á aldrinum 18-75 ára17 kemur fram
að 7,1% hafði notað einhver geðlyf einhvern
tíma á undanförnum 12 mánuðum, ekki reyndist
vera marktækur aldursmunur á ársalgengi á
geðlyfjanotkun. Þar sem geðlyfjanotkun þátt-
takenda er meira en tvöfalt hærri en í almennu
þýði þyrfti að athuga hvort tilefni sé til aukinnar
samvinnu göngudeildar og sálfræðinga og/eða
geðlækna. I nýrri íslenskri rannsókn18 er lagt til
að notkun kvarða sem meta andlega líðan og
fræðsluþörf fólks með sykursýki verði hluti af
meðferð. Með því yrði eftirlit yfirgripsmeira án
þess að taka mikið lengri tíma en nú og hægt væri
að grípa fyrr inn í og veita þeim aukna þjónustu
sem þurfa.
Þegar fylgikvillar voru skoðaðir kom í ljós að
töluverður munur var á tíðni fylgikvilla kvenna
og karla, en 50% kvenna voru með fylgikvilla og
tæplega 30% karla. Sjónumein voru algengust hjá
báðum kynjum eða 23,5% tilfella hjá körlum og
35% hjá konum. Áhugavert er að hlutfall kvenna
sem tók inn geðlyf var einnig hærra en karla, eða
30% á móti 11,8%, og er hugsanlegt að þetta tvennt
tengist þannig að þeir sem noti geðlyf séu líklegri
til að eiga í vandræðum með sjúkdóminn og þyrfti
að rannsaka það í stærra úrtaki.
Mikilvægt er að fólk með sykursýki stundi
hreyfingu reglulega og í samræmi við líkamlegt
ástand. Það kom á óvart að einungis tæp 40%
þátttakenda sögðust hafa fengið ráðleggingar um
hreyfingu og að 45% þeirra sögðust sjaldan eða
aldrei fara eftir þeim ráðleggingum. Þetta gefur
til kynna að huga þurfi að áhrifaríkari leiðum sem
höfði til hvers og eins. Rúmlega 60% þátttakenda
sögðust þó hreyfa sig reglulega. Þátttakendur
virtust leggja meira upp úr mataræði en hreyfingu
og flestir sögðust oft fara eftir þeim ráðlegging-
um sem þeir fengju og einungis einn aldrei.
Neikvæð fylgni reyndist vera á milli þess að fara
eftir ráðlögðu mataræði og fjölda einkenna kvíða
og þunglyndis. Vegna þessarar tengingar og þar
sem mataræði er stór þáttur í meðferð sykursjúkra
mætti álykta að aðstoð sálfræðinga í tengslum við
vanlíðan gæti bætt meðferðarheldni.
Þátttakendur voru spurðir út í reykinga- og
vímuefnaneyslu sína og kom í ljós að einn fjórði
þátttakenda reykir, sem er sama hlutfall og nýlegar
athuganir benda til í almennu úrtaki íslendinga á
aldrinum 20-29 ára.'1' í nýlegri íslenskri rannsókn20
kom í ljós 13% fólks á öllum aldri með sykursýki
tegund tvö reykir, þar kemur einnig fram að 16,8%
fólks með sykursýki tegund tvö sem mætir til eft-
irlits á göngudeildir í Svíþjóð reykir. Það kemur á
óvart að sama hlutfall ungs fólks með sykursýki
tegund eitt og fólks úr almennu þýði reyki og að
tíðni reynist hærri en meðal fólks með sykursýki
tegund tvö en hana má að hluta rekja til lífsstíls.
Þetta undirstrikar mikilvægi þess að efla þurfi
fræðslu og/eða leita nýrra aðferða til að ná til hóps-
ins sem er í samræmi við niðurstöðu nýrrar
íslenskrar rannsóknar á sjálfsumönnun og sjálfs-
eflingu fólks með sykursýki.18 Þar kemur fram að
best sé að beita kennsluaðferðum þar sem hver og
einn tekur virkan þátt og setji sér meðferðarmark-
mið í samvinnu við heilbrigðisstarfsfólk.
Um einn fjórði þátttakenda sagðist ekki neyta
áfengis sem er hærra hlutfall en í almennu þýði
samkvæmt nýlegri rannsókn Lýðheilsustöðvar21
en þar kom fram að tæp 12% íslendinga á sama
aldri neyttu ekki áfengis síðustu 12 mánuði þar
á undan. Marktæk fylgni var á milli fylgikvilla
og áfengisneyslu þátttakenda þannig að þeir sem
voru með fleiri fylgikvilla virtust síður neyta
áfengis og í minna magni. Það bendir til þess að
ungt fólk með sykursýki dragi ekki úr notkun
áfengis fyrr en fylgikvillar fari að gera vart við
LÆKNAblaðið 2009/95 759