Læknablaðið - 15.04.2010, Page 37

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
peninga til að láta enda ná saman, vinna meiri
heimilisstörf en hægt er að ráða við með góðu
móti, eiga maka/sambýlismanneskju sem ætlast
til of mikils af viðkomandi og vinna andlega mjög
krefjandi vinnu). Eirtnig voru svarendur spurðir
hvort þeim fyndist þeir vera undir álagi eða streitu
vegna atburða eða aðstæðna sem þeir byggju við
í lífinu (engu, litlu/nokkru eða miklu/gífurlegu
álagi).
Svarendur voru beðnir að gefa upp hversu
oft þeir hefðu farið til læknis (annars en
geðlæknis) og geðlæknis síðastliðna 12 mánuði.
Spurt var einnig um ánægju með síðustu
læknisheimsókn (frekar/mjög ánægður, hvorki
ánægður né óánægður, frekar/mjög óánægður).
Einnig var spurt um afstöðu til notkunar
fólks á læknisþjónustu, geðlæknisþjónustu og
óhefðbundinni heilbrigðisþjónustu (frekar/mjög
mótfallinn, hvorki með né á móti, frekar/mjög
fylgjandi).
Loks var fylgibreytan notkun óhefðbundinna
þjónustuaðila samsett úr níu atriðum þar sem
spurt var hvort viðkomandi hefði farið til ýmissa
aðila sem beita óhefðbundnum meðferðum/
aðferðum undanfarna 12 mánuði, það er nuddara/
sjúkranuddara, svæðanuddara, kírópraktors, aðila
sem veitir höfuðbeina- og spjaldhryggjarmeðferð,
lið- og beinskekkjulækningar, nálastungur, smá-
skammta- eða grasalækningar, huglækningar, eða
jóga/innhverfa íhugun. Úr atriðunum var síðan
smíðuð tvígild breyta (hef farið, hef ekki farið).
Tengsl hverrar frumbreytu við fylgibreytuna
voru skoðuð í krosstöflum, marktækni var
ákvörðuð með kí-kvaðrat prófi og fylgni metin
með stuðlunum fí og Cramér's V (sá fyrri miðast
við 2x2 krosstöflur en sá síðari við stærri töflur).
Auk þess var beitt marghliða lógaritmalínu-
legri aðhvarfsgreiningu (multivariate logistic
regression) þar sem skýringabreytur voru valdar
í aðhvarfsjöfnuna, ein á eftir annarri, eftir því
hve vel þær skýrðu heimsókn til óhefðbundins
aðila (stepwise selection). í aðhvarfsgreiningunni
var notast við óflokkaðar frumbreytur ef um
jafnbilakvarða var að ræða. Aðrar frumbreytur
voru kóðaðar sem tvígildar (dummy) breytur.
Niðurstöður
Alls höfðu 31,8% svarenda nýtt sér þjónustu
óhefðbundins aðila á 12 mánuðum. Samanburður
við niðurstöður úr fyrri rannsókn15 frá árinu
1998 er ekki mögulegur nema tveimur
flokkum óhefðbundinna aðila sé sleppt (í fyrri
rannsókninni var ekki spurt um höfuðbeina-
og spjaldhryggjarmeðferð eða lið- og bein-
skekkjulækningar). Sé þeim flokkum sleppt höfðu
Tafla I. Hlutfall (%) þeirra sem leituðu til einstakra óhefðbundinna þjónustuaðila.
Aðili/meðferð % n/nk 1
Nuddari/sjúkranuddari 19,3 269/1395
Svæðanuddari 4,3 59/1389
Kírópraktor (hnykklæknir) 4,8 67/1392
Höfuðbeina- og spjaldhryggjarmeðferð 5,7 79/1386
Lið- og beinskekkjulækningar (osteopathy) 1,9 26/1381
Náttúrulækningar (smáskammta- eða grasalækningar) 3,8 53/1369
Jóga/lnnhverf íhugun 6,8 94/1379
Huglækningar (lækningamiðill, heilun og fleira) 3,2 43/1386
Nálastungur 4,7 65/1391
n er fjöldi einstaklinga sem fór til tiltekins óhefðbundins aðila og nk er fjöldi einstaklinga sem svöruðu
viðkomandi spurningu.
29,4% nýtt sér þjónustu óhefðbundinna aðila á 12
mánaða tímabili, sem er aukning um tæp 6% frá
árinu 1998 (p<0,01).
Eins og sjá má í töflu 1 var langalgengast
að fólk leitaði til nuddara eða sjúkranuddara
(19,3%). Næstalgengast var að fólk færi í jóga eða
innhverfa íhugun (6,8%). Nokkru lægra hlutfall
fór í höfuðbeina- og spjaldhryggjarmeðferð
(5,7%). Tæplega 5% höfðu leitað til hnykklækna,
svipað hlutfall farið í nálastungur, og rétt rúm 4%
höfðu nýtt sér þjónustu svæðanuddara. Notkun
á þjónustu annarra aðila var minni. Sjaldgæfast
var að fólk nýtti sér lið- og beinskekkjulækningar.
Flokkunum í töflu I var slegið saman til að mynda
breytuna notkun á óhefðbundinni þjónustu við
frekari gagnavinnslu.
Tafla II sýnir tengsl hinna ýmsu breyta
við notkun á óhefðbundinni þjónustu. Konur
voru mun líklegri til að nýta sér þjónustuna
en karlar, eða 41,3% á móti 22,6% (fí = 0,20;
p<0,001). Þeir sem höfðu meiri menntun nýttu
sér einnig frekar þjónustuna (Cramér's V = 0,073;
p<0,05). Sambönd annarra bakgrunnsbreyta við
óhefðbundna þjónustu voru ekki marktæk.
Öryrkjar fóru frekar en aðrir (56% á móti
31%) til óhefðbundinna aðila (fí =-0,104, p<0,01).
Sömuleiðis var samband milli langvinnra veikinda
og notkunar óhefðbundinna aðila (V = 0,119;
p<0,001). Þeir sem glímdu við líkamlega vanlíðan,
þunglyndi, kvíða og reiði voru einnig líklegri en
aðrir til að sækja sér þessa þjónustu.
Þegar samband neikvæðra lífsviðburða og
notkunar óhefðbundinna aðila var skoðað kom
í ljós lægst hlutfall notkunar hjá þeim sem ekki
höfðu lent í neinum neikvæðum lífsviðburði (tæp
28%) (V = 0,068; p<0,05). Töluverður munur var
á þjónustunotkun svarenda eftir því hvernig þeir
LÆKNAblaðið 2010/96 269