Læknablaðið - 15.06.2010, Síða 14

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKNIR
þróun er í samræmi við erlendar rannsóknir þar
sem stigun og greining lungnakrabbameins er
algengasta ábendingin fyrir miðmætisspeglun
og þar á eftir sýnatökur vegna eitlastækkana eða
óþekktra fyrirferða í miðmæti.2
Nákvæm stigun miðmætiseitla er afar mikil-
væg í uppvinnslu og meðferð sjúklinga með
lungnakrabbamein.3 Niðurstöður úr miðmætis-
speglun geta til dæmis ráðið úrslitum um hvort
skurðaðgerð komi til greina (útiloka stig IIIB) eða
hvort beita þurfi viðbótarmeðferð fyrir hugsanlega
skurðaðgerð (stig IIIA).3 Næmi rannsóknarinnar
er mjög hátt, eða allt að 90% og sértæki 100%.3-15,16
Á síðustu árum hafa nýjar rannsóknaraðferðir rutt
sér til rúms erlendis, sérstaklega jáeindaskanni, en
næmi hans við greiningu lungnakrabbameins er á
bilinu 79-85% og sértæki 89-92%.12 Jákvæð skönn
verður þó að staðfesta með vefjasýni og oftast fást
þau með miðmætisspeglun. Einnig er hægt að ná
sýni úr miðmætiseitlum með ástungu í gegnum
berkju (transbronchial needle aspiration TBNA)
eða vélinda (esophageal ultrasound EUS).13 Er þá
notast við ómhaus tengdan speglunartæki til að
staðsetja stækkaða eitla og síðan stinga á þeim.
Þessar aðferðir eru ekki eins næmar (79-92%)13-
14 og miðmætisspeglun. Þær koma þó til greina í
völdum tilfellum, sérstaklega við sýnatöku eitla
neðarlega í miðmæti, en þangað er ekki hægt að
komast með miðmætisspeglun.15
Jáeindaskanni er ekki í boði hér á landi og
miðmætisspeglun því mikilvæg við uppvinnslu
sjúklinga með lungnakrabbamein. Ef fylgt er
erlendum leiðbeiningum er mælt með því að
framkvæma miðmætisspeglun hjá þorra sjúklinga
(hugsanlega má sleppa sjúklingum með T1 æxli,
<3 cm) með lungnakrabbamein og ná sýnum úr
eitlum í fremra miðmæti. Þetta á einnig við þótt
eitlar virðist eðlilega stórir á tölvusneiðmynd-
um.3-16 Ástæðan er sú að i allt að 15-20% tilvika
geta leynst smásæ meinvörp í eðlilega stórum
eitlum hjá sjúklingum með lungnakrabbamein af
ekki-smáfrumugerð.16 Athygli vekur að í stigunar-
aðgerðum hér á landi voru aðeins tekin sýni frá
tæplega tveimur eitilstöðvum, en sýnum fjölgaði
þó á síðari hluta tímabilsins. Þetta er mikilvægt,
enda er mælt með því að taka sýni frá að minnsta
kosti fimm mismunandi stöðvum í slíkum spegl-
unum.3
Hjá hluta sjúklinganna er miðmætisspeglun
gerð vegna gruns um góðkynja sjúkdóma.
Þannig reyndist 31 sjúklingur (12%) hafa sarklíki.
í rannsókn á sarklíki á íslandi frá 1981 til 2003
voru 60 af 235 sjúklingum (25,5%) greindir með
miðmætisspeglun sem var önnur algengasta
greiningaraðferðin á eftir berkjuspeglun.17 í okkar
rannsókn voru ósérhæfðar breytingar algengastar
af góðkynja orsökum, eða í 33,6% tilfella. Þetta er
svipað og í erlendum rannsóknum.2
Styrkur þessarar rannsóknar er að hún nær
yfir langt tímabil en auk þess er um tilfelli frá
einni stofnun að ræða sem aðeins sjö skurðlæknar
hafa framkvæmt. Hins vegar er veikleiki að
rannsóknin er afturskyggn, sérstaklega hvað
viðkemur skráningu fylgikvilla, en þar var stuðst
við upplýsingar úr sjúkraskrám.
Miðmætisspeglunum fjölgar hér á landi, aðal-
lega í tengslum við stigun sjúklinga með lungna-
krabbamein. Ræður þar miklu að ábendingar
fyrir miðmætisspeglun eru orðnar skýrari. Einnig
sýnir rannsóknin að miðmætisspeglun er fljótleg
rannsókn og örugg og tíðni alvarlegra fylgikvilla
lág.
Þakkir
Fær Gunnhildur Jóhannesdóttir fyrir aðstoð við
leit að sjúklingagögnum. Þessi rannsókn var styrkt
af Minningarsjóði Bergþóru Magnúsdóttur og
Jakobs J. Bjarnasonar og Vísindasjóði Landspítala.
Heimildir
1. Carlens E. Mediastinoscopy: a method for inspection and
tissue biopsy in the superior mediastinum. Dis Ches 1959; 36:
343-52.
2. Hammoud ZT, Anderson RC, Meyers BF, et al. The current
role of mediastinoscopy in the evaluation of thoracic disease.
J Thorac Cardiovasc Surg 1999; 118: 894-9.
3. Detterbeck FC, Jantz MA, Wallace M, Vansteenkiste J,
Silvestri GA. Invasive mediastinal staging of lung cancer:
ACCP evidence-based clinical practice guidelines (2nd
edition). Chest 2007;132(3 Suppl):202S-220S.
4. Venissac N, Alifano M, Mouroux J. Video-assisted
mediastinoscopy: experience from 240 consecutive cases.
Ann Thorac Surg 2003; 76: 208-12.
5. Iannuzzi MC, Rybicki BA, Teirstein AS. Sarcoidosis. N Engl J
Med 2007; 357: 2153-65.
6. Sandlund JT, Downing JR, Crist WM. Non-Hodgkin's
lymphoma in childhood. N Engl J Med 1996; 334:1238-48.
7. Park BJ, Flores R, Downey RJ, Bains MS, Rusch VW.
Management of major hemorrhage during mediastinoscopy.
J Thorac Cardiovasc Surg 2003; 126: 726-31.
8. Lemaire A, Nikolic I, Petersen T, et al. Nine-year single center
experience with cervical mediastinoscopy: complications
and false negative rate. Ann Thorac Surg 2006; 82: 1185-9;
discussion 1189-90.
9. Naruke T, Goya T, Tsuchiya R, Suemasu K. Prognosis and
survival in resected lung carcinoma based on the new
international staging system. J Thorac Cardiovasc Surg 1988;
96: 440-7.
10. Widstrom A. Palsy of the recurrent nerve following
mediastinoscopy. Chest 1975; 67: 365-6.
11. Kwon TK, Buckmire R. Injection laryngoplasty for
management of unilateral vocal fold paralysis. Curr Opin
Otolaryngol Head Neck Surg 2004; 12: 538-42.
12. Devaraj A, Cook GJ, Hansell DM. PET/CT in non-small cell
lung cancer staging-promises and problems. Clin Radiol
2007; 62:97-108.
13. Annema JT, Versteegh MI, Veselic M, Voigt P, Rabe KF.
Endoscopic ultrasound-guided fine-needle aspiration in
the diagnosis and staging of lung cancer and its impact on
surgical staging. J Clin Oncol 2005; 23: 8357-61.
14. Toloza EM, Harpole L, McCrory DC. Noninvasive staging of
non-small cell lung cancer: a review of the current evidence.
Chest Jan 2003; 123(1 Suppl):137S-146S.
15. Whitson BA, Groth SS, Maddaus MA. Surgical assessment
and intraoperative management of mediastinal lymph nodes
in non-small cell lung cancer. Ann Thorac Surg 2007; 84:
1059-65.
402 LÆKNAblaðið 2010/96