Læknablaðið - 15.10.2010, Blaðsíða 16

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
íslenska skurðlækna erlendis, enda óvissuþættir
þar margir og misjafnir eftir löndum. Líkt og
fyrir aðrar sérgreinar er sennilegt að áfram muni
hluti skurðlækna ekki geta snúið beint til starfa
hér á landi eftir að sérnámi lýkur, kjósi þeir
það. Þetta á ekki síst við um minni sérgreinar
þar sem framboð á sérfræðingsstöðum er lítið. í
samnorrænu skýrslunum er bent á að „offramboð"
á vinnumarkaði lækna á íslandi hafi iðulega verið
leyst með því að læknar héldu fyrr í sérnám
eða seinkuðu heimkomu sinni. „Offramboði"
getur fylgt spekileki (brain drain) sem verður
að teljast óæskilegur í þjóðfélagslegu samhengi.
Því verður að velta fyrir sér hvort verið sé að
mennta hæfilegan fjölda skurðlækna á íslandi.
Síðustu ár hafa í kringum 22 stöður deildarlækna
(allar undirsérgreinar taldar með) verið í boði á
Landspítala og Sjúkrahúsi Akureyrar. í flestum
tilfellum er um að ræða tveggja ára stöður og
því teknir inn 11 einstaklingar í skurðlækningar
árlega. Niðurstöður okkar benda til að þessi
fjöldi sé hæfilegur, sé tekið mið af vinnumarkaði
skurðlækna hér á landi. Rétt er að taka fram
að í þessum útreikningum er aðeins litið á
skurðlækningar í heild sinni en ekki mönn-
un innan hinna ýmsu undirsérgreina. Þessar
undirsérgreinar eru sumar fámennar, sérhæfing
mikil og fáar stöður í boði. Sveiflur á „æskilegu"
framboði geta því verið miklar og erfitt að ráða
í þróun vinnumarkaðarins. Þannig virðist margt
benda til þess að innan fárra ára verði skortur
á læknum innan sumra undirsérgreina, til
dæmis brjóstholsskurðlækninga. í nýlegri sænskri
skýrslu er komist að sömu niðurstöðu og spáð
skorti á sérfræðingum innan flestra sérgreina, ekki
síst þar sem sérhæfing er mikil.14
Hugsanleg stytting vinnutíma lækna í sérnámi
gæti einnig dregið úr framboði. Þá yrði minni
tími til verklegrar kennslu, sem gæti leitt til þess
að sérnámið verði lengt,8-10',5'19 og það gæti síðan
tafið hugsanlega heimför. Auk þess bendir margt
til þess að ungir læknar í dag séu reiðubúnari
en eldri kollegar þeirra að setjast að erlendis til
frambúðar. Þannig nefndi þriðjungur unglækna
í nýlegri könnun Læknafélags íslands að þeir
myndu alvarlega íhuga slíkan valkost.4 Þetta er
hærra hlutfall en í eldri könnunum en hingað til
hefur yfirgnæfandi hluti lækna stefnt aftur heim
til íslands að loknu sérnámi. Þannig hefur verið
talið að yfir 80% skurðlækna hafi skilað sér aftur
heim til íslands að loknu sérnámi.11
Hvað varðar eftirspurn eru óvissuþættir
fjölmargir. Á næstu árum er ekki ólíklegt að
eftirspurn eftir skurðlæknum eigi eftir að aukast.
Ljóst er að eldra fólki mun fjölga verulega og
um leið þörf fyrir þjónustu skurðlækna.3 Talið er
að fólki yfir sextugt muni fjölga um allt að 60%
fram til ársins 2025, en rannsóknir sýna að þessi
aldurshópur þarf allt að fjórum sinnum meiri
heilbrigðisþjónustu en yngra fólk. Auk þess gæti
tilkoma einkarekinna sjúkrahúsa sem sennilega
munu sérhæfa sig í bæklunar- og offituaðgerðum,
aukið eftirspurn eftir skurðlæknum. Aðrir þættir
gætu einnig haft áhrif, til dæmis ef vinnutími
sérfræðinga verður styttur og sérnámið lengt.
Fjölgun kvenna í skurðlækningum gæti einnig
haft áhrif, en reynslan sýnir að konur eru
oftar í hlutastöðum en karlar.8 Fram til þessa
hefur umræða um styttingu vinnutíma aðallega
beinst að unglæknum. Löggjöf um takmörkun
vinnutíma nær þó ekki síður til sérfræðinga, en
líkt og í nágrannalöndum okkar hefur henni ekki
verið fylgt sérlega eftir af yfirvöldum.9'19'20 Stytting
vinnutíma skurðlækna gæti verið skammt undan.
Sérnámið er krefjandi og vaktaálag mikið. Sums
staðar erlendis hefur því orðið vart dvínandi
ásóknar í sémámið. Þetta er þróun sem einnig
hefur sést í öðrum sérgreinum þar sem vaktaálag
er mikið, en kröfur yngri lækna um aukinn frítíma
eru taldar vega þungt í þessu sambandi.10
Niðurstaða þessarar rannsóknar sýnir að
íslenskir skurðlæknar eru vel menntaðir en
næstum fimmtungur þeirra er með doktorspróf.
Rúm 80% skurðlækna hafa stundað sérnám á
Norðurlöndunum og 31% eru búsettir erlendis.
Samanborið við nágrannalöndin er hlutfall kvenna
lægra, en fer hækkandi. Á næsta áratug munu
margir skurðlæknar á íslandi fara á eftirlaun og
því fyrirsjáanleg töluverð endumýjun. Fram til
ársins 2025 bendir flest til þess að jafnvægi verði á
vinnumarkaði skurðlækna hér á landi.
Þakkir
Gunnhildur Jóhannsdóttir skrifstofustjóri á skurð-
deild Landspítala fær sérstakar þakkir fyrir öflun
gagna og úrvinnslu þeirra. Einnig fá Engilbert
Sigurðsson læknir og Ásgeir Alexandersson
læknanemi þakkir fyrir yfirlestur handrits og
ábendingar.
Heimildir
1. Gjöröabók Skurðlæknafélags íslands. Skurðlæknafélag
Islands, Reykjavík 2007.
2 www.lis.is mars 2009.
3. Den framtida Lákararbetsmarknaden i de nordiska
lándema. Samnordisk Arbetsgrupp för Prognos och
Specialistutbildningsfrágor (SNAPS). Stokkhólmi 2008.
4. Könnun á viðhorfi unglækna um framtíðarstörf. www.lis.is
5. Reglugerð nr. 305/1997 um veitingu lækningaleyfa og
sérfræðileyfa með áorðnum breytingum skv. reglugerð nr.
340/1999,435/2005 og 546/2007. www.heilbrigdisraduneyti.
is mars2010.
6. www.landlaeknir.is desember 2009.
7. www.hagstofa.is/Hagtolur/Mannfjoldi/Framreikningur-
mannfjoldans mars 2010.
608 LÆKNAblaðið 2010/96