Læknablaðið - 15.10.2010, Blaðsíða 39

Sigríður Óiína
Haraldsdóttir
sigrohar@landspitali. is
Höfundur er lyf- og lungnalæknir
starfandi á Landspítala Fossvogi.
Stjórn LÍ
Birna Jónsdóttir,
formaður
Þórarinn Guðnason,
varaformaður
Sigurveig Pétursdóttir,
gjaldkeri
Sigríður Ó. Haraldsdóttir,
rítari
Kristján G. Guðmundsson
Ragnar Victor Gunnarsson
Valentínus Þór
Valdimarsson
Valgerður Rúnarsdóttir
í pistlunum Úrpenna
stjórnarmanna LÍ birta
þeir sínar eigin skoðanir
en ekki félagsins.
ú R
_____UMRÆÐA 0 G FRÉTTIR
PENNA STJÓRNARMANNA LÍ
Hugleiðingar um heilbrigðismál
Ég er nýkomin af árlegu þingi evrópsku
lungnasamtakanna en það sækja um 20.000 manns
sem tengjast greininni og bar margt á góma. Á
fundi þar var farið yfir nýjungar í greiningu og
meðferð lungnasjúkdóma. Fyrirlesarinn sem tók
fyrir greiningu lungnakrabbameins fór þá leið
að bera saman aðferðir og tækni árin 1990 og
2010. Mig rak í rogastans því hér á landi höfum
við allt sem þótti sjálfsagt árið 1990 en aðeins
eitt af fjórum tækjum sem nú þykja nauðsynleg
fyrir örugga greiningu lungnakrabbameins.
Hvað veldur? Hvað hefur stýrt uppbyggingu
heilbrigðiskerfisins undanfarna tvo áratugi?
Hugurinn leitaði til ofanverðs 9. áratugar síðustu
aldar þegar ég vann sumarlangt í Blóðbankanum.
Hefð var fyrir blóðsöfnunarferðum út á land og
ég fór í nokkrar slíkar og eina þeirra ber hæst.
Heimamenn sýndu okkur stoltir stórt, tiltölulega
nýtt sjúkrahús. Ég gleymi ekki fæðingarstofunum
og sængurkvennadeildinni sem búnar voru
skínandi nýjum tækjum og tólum. Gallinn
var bara sá að engin var sængurkonan eða
nýfæddur hvítvoðungurinn. Mörgum árum síðar
fór stjóm Læknafélagsins út á land og kynnti sér
starfsemi sjúkrahúss. Þegar við lögðum af stað úr
höfuðstaðnum var fínasta vorveður, sól og stillur.
Þegar við nálguðumst sjúkrahúsið kvað við annan
tón, það var blindhríð og höfuðborgarstúlkan
kveið því að þurfa að fara út úr rútunni á háhæluðu
stígvélunum og ýta henni upp úr skurði. En við
komumst heilu og höldnu á áfangastað og var
vel tekið á móti okkur. Við fengum kynningu
á tölvusneiðmyndatæki sem nýkomið var í
byggðarlagið. Ég frétti síðar að ekki hefði tekist að
manna stöðu geislafræðings og lá tækið lengi vel
ónotað. Ég fór að hugsa um þessar ferðir í haust
þegar vinnuhópur Læknafélags íslands ræddi
stefnu félagsins um framtíð sjúkrahúsa á íslandi.
Við höfum kynnt okkur skýrslur sem unnar hafa
verið í heilbrigðisráðuneytinu á undanförnum
árum. Þar er margt gott, enda yfirleitt fagfólk
sem lagt hefur ófáar vinnustundir í að vinna
þær. Ég veit ekki hvaða áhrif niðurstöður þessara
skýrslna hafa haft. Það er ótal margt sem hefur
áhrif á gang mála og sjaldan hægt að beita köldu
faglegu mati. Stjórnmálamenn hugsa um atkvæði í
heimakjördæmi, oft er sjúkrahús á landsbyggðinni
einn stærsti vinnustaðurinn og ekki fýsilegt að
gera breytingar þannig að fólk hrekist burt. En
kannski eru komnir aðrir tímar. Fólk gerir þær
kröfur að það fái „hátækni"þjónustu og hana er
ekki hægt að veita á mörgum stöðum á landinu.
Landspítali á fullt í fangi með að fylgja hraðri
þróun í tækjabúnaði og greiningu og meðferð
sjúkdóma. En það nægir ekki að kaupa nýjustu
tæki ef enginn notar þau eða túlkar niðurstöður
þeirra. Sérfræðingar hafa margir flust aftur út
og við sem vinnum á Landspítala höfum orðið
áþreifanlega vör við það. Það munar um hvern
og einn sem fer. Læknisfræðin verður sérhæfðari
á sífellt þrengri sviðum og ef fer fram sem horfir
getum við ekki sinnt allri slíkri starfsemi hér,
kunnáttan verður ekki til staðar.
Tóbaksvarnir
Ég þreytist ekki á að tala um tóbaksvarnir. Við
berjum okkur á brjóst og hreykjum okkur af því
að tóbaksnotkun hafi minnkað hér á landi ár frá
ári. Þetta er rétt. Það sem veldur áhyggjum er
að fimmtungur allra á aldrinum 20-29 ára reykja
daglega. Þetta er markhópur sem þarf að ná
betur til. Á nýlegum fundi tóbaksvarnarráðs voru
sýndar tölur um munntóbaksnotkun. Tuttugu
af hundraði unglingsdrengja nota munntóbak
daglega, flestir þessara búa úti á landi. Það þarf
að greina hópinn betur og finna leiðir til að koma
fræðslu áleiðis til þeirra um skaðsemi munntóbaks.
Stærstur hluti munntóbaks er framleiddur undir
merkjum Áfengis- og tóbaksverslunar ríkisins.
Á fundi tóbaksvarnarráðs kom fram að einhver
hefði hug á því að byrja að selja skro hér á landi.
Skro! Ég hélt að ég væri stödd í gamalli sögu og
sá fyrir mér hrákadallana úti í horni. Mér varð
hugsað til þess að líklega vanhagaði þjóðina
síst um nýjan vímugjafa! Hingað til hefur fé til
tóbaksvarna verið fengið með því að 0,9% af gróða
Áfengis- og tóbaksverslunar ríkisins vegna tóbaks
rennur til Lýðheilsustöðvar og er eyrnamerkt
tóbaksvömum. Það er mjög mikilvægt að þetta
haldist, minna má það ekki vera, enda mjög
dýrt fyrir ríkið að meðhöndla tóbakstengda
sjúkdóma. Utan úr heimi berast fregnir um
frekari takmarkanir á tóbaksnotkun, fólk sættir
sig ekki lengur við að ganga í gegnum reyk á
leið inn í byggingar eða að sitja í reykjarsvælu á
útikaffihúsum. Mörg lönd og fylki í Bandaríkjum
Norður-Ameríku og Ástralíu setja nú skorður við
reykingum á almannafæri. En við sem vinnum á
Landspítala göngum í gegnum tóbaksstybbu og
reykjarsvælu inn á vinnustað okkar á hverjum
morgni! Við höfum enn mikið verk að vinna.
LÆKNAblaðið 2010/96 631