Læknablaðið - 15.10.2010, Blaðsíða 57

UMRÆÐA O G FRÉTTIR
LYFSPURNINGIN
Lyfjaspurningin
Geta prótónupumpuhemlar valdið
æðabólgum og húðblæðingum?
Elín I. Jacobsen
lyfjafræðingur, verkefnastjóri
Miðstöðvar lyfjaupplýsinga
Landspítala
elinjac@landspitali. is
Einar S.
Björnsson
prófessor, meltingarlæknir
og formaður lyfjanefndar
Landspítala
einarsb@landspitali. is
[ nýjum dálki í blaðinu,
Lyfjaspurningunni,
verður fjallað um
spurningar og svör
um lyfjameðferð sem
koma til Miðstöðvar
lyfjaupplýsinga á
Landspítala. Efnið
getur vonandi frætt og
glatt áhugasama lækna
og orðið vinsælt, og
það á sér hliðstæðu í
tímaritum í læknisfræði.
Kynnt verður klínísk
spurning og henni
svarað eftir leit í
heimildum. Svarið
nýtist þeim sem
vörpuðu spurningunni
fram og lesendum
Læknaþlaðsins.
Fjörutíu og fjögurra ára gömul óperusöngkona
sem tók prótónupumuhemla (PPH) við bakflæði
kvartaði undan því að æðar bólgnuðu á nokkrum
stöðum á líkamanum og spryngju að lokum og
yrðu að marblettum.
I fyrstu tók hún rabeprazole og einkenni komu
fram nokkrum dögum eftir að hún byrjaði á
lyfinu. Einkennin voru þau að ein æð bólgnaði
upp, vægur kláði var yfir æðinni og að lokum
sprakk hún og skildi eftir sig marblett. Þar sem
konan tengdi einkennin ekki við lyfjameðferðina
hélt hún áfram töku lyfsins í tvær til þrjár vikur.
Einkennin endurtóku sig ekki í sömu meðferð.
Þetta endurtók sig þó í hvert sinn sem konan hóf
meðferð með rabeprazole en það voru alls þrír
kúrar á um það bil tveggja ára tímabili. Alltaf
var um að ræða eina æð í einu, það er í lófa, yfir
hnéskel og á litla fingri. Einkennin komu þannig
alltaf fram í upphafi meðferðar en endurtóku
sig ekki á þeim tveimur til þremur vikum sem
meðferðin stóð.
Þar sem konan var nú farin að tengja æða-
bólgurnar rabeprazole-meðferðinni var í næsta
skipti hafin meðferð með esomeprazole. Sömu
einkenni endurtóku sig og konan hætti strax
meðferð. Undanfarin eitt til tvö ár hefur konan þó
getað notað omeprazole án vandkvæða.
Miðstöð lyfjaupplýsinga fékk spurninguna
hvort prótónupumpuhemlar geti valdið æða-
bólgum og húðblæðingum.
Vefjameinafræðilega er hægt að skilgreina
æðabólgur i húð (e. cutaneous leucocytoplastic
vasculitis (CLV)) sem bólgusjúkdóm í
æðaveggjum, áberandi í húðinni með íferð (e.
infiltration) á smærri æðum af fjölkjarna hvítum
blóðkornum og til staðar er leucocytoclasis
(frumukjamar brotakenndir) og dreifing rauðra
blóðkorna. Þetta fyrirbæri getur verið tengt
fjölda undirliggjandi sjúkdóma, svo sem ofnæmi,
sjálfsofnæmissjúkdómum, illkynja æxlum eða af
óþekktum toga.1 Ekki sjaldan er ANCA (e. anti
neutrophil cytoplasmic antibody) hækkað samfara
CLV og til staðar aukinn fjöldi eósínófíla í blóði.
Okkar sjúklingur hafði engan þann undirliggjandi
sjúkdóm sem talinn er tengjast CLV.
Leit á www.pubmed.com leiddi í ljós tvö
sjúkratilfelli þar sem talið var sennilegt að
CLV tengdist notkun PPH 2-3 í báðum tilfellum
voru undirliggjandi sjúkdómar útilokaðir með
nákvæmri uppvinnslu og vefjafræðileg greining
staðfesti að um æðabólgu var að ræða. Hins vegar
var í hvorugu tilfelli talið siðfræðilega réttlætanlegt
að endurtaka meðferðina eftir að einkennin hurfu
til að freista þess að endurbirting einkenna kæmi
fram. Hjá okkar sjúklingi endurtóku einkennin sig
þegar sama meðferð var hafin að nýju, sem styður
að um samband sé að ræða. Athyglisvert er einnig
að PPH af annarri tegund olli einnig sams konar
einkennum en ekki þriðja tegund PPH sem var
reynd. Það er hugsanlegt að við þessa aukaverkun
sé um aðlögun að ræða. Borið saman við hin tvö
tilfellin styður endurtekið tímasamband það að
sambandið sé raunverulegt en aftur á móti var
vefjafræðileg greining því miður ekki gerð. Annað
lyf sem sjúklingurinn tók var thyroxin en sú
meðferð hófst löngu eftir að þessi einkenni höfðu
komið fram.
Hjá WHO, evrópsku lyfjastofnuninni og hinni
bresku hafa 12 tilfelli verið tilkynnt þar sem
grunur lék á sambandi milli CLV og PPH
notkunar.
Samantekt: Margt bendir til þess að notkun
PPH geti leitt til CLV. Tilfellið eykur þekkingu
okkar á þessari hugsanlegu aukaverkun PPH-
lyfja sem sjúklingar þola reyndar yfirleitt vel og er
þessi aukaverkun því mjög sjaldgæf. Okkar tilfelli
hefði verið enn sterkara ef um vefjafræðilega
greiningu hefði verið að ræða. Æskilegt væri að
fá ráðgjöf húðsjúkdómalæknis til að ræða þörfina
á húðsýni í hverju tilfelli. Lyfjaspurningin hér
að ofan sýnir hversu mikilvægt það er að kynna
og birta tilfelli þar sem nákvæm sjúkrasaga og
uppvinnsla getur aukið þekkingu okkar á eðli og
aukaverkunum lyfja.
1. Chen KR, Carlson JA. Clinical approach to cutaneous
vasculitis. Am J Clin Dermatol 2008; 9: 71-92.
2. Odeh M, Lurie M, Oliven A. Cutaneous leucocytoclastic
vasculitis associated with omeprazole. Post Grad Med J 2002;
78:114-5.
3. Jacobs-Kosmin, Derk CT, Sandorfi N. Pantoprazole and
perinuclear antineutrophil cytoplasmic antibody-associated
vasculitis. J Rheumatol 2006; 33: 629-32.
LÆKNAblaðiö 2010/96 649