Læknablaðið - 15.02.2011, Blaðsíða 46

UMRÆÐUR 0 G FRÉTTIR
ADHD Á LÆKNADÖGUM
Met í notkun ADHD-lyfja
Undanfarnar vikur hefur talsverð umræða átt sér stað meðal geðlækna
og á vegum landlæknisembættisins og velferðarráðuneytisins um
notkun á metýlfenídat-lyfjum hérlendis. Þetta eru lyf sem ávísað er
vegna ADHD, ofvirkni með athyglisbresti, (aðallega rítalín) en full-
orðnum sem greindir hafa verið með ADHD hefur fjölgað mjög á
undanförnum misserum. Samhliða því sem notkun lyfjanna hefur
aukist, hefur misnotkun þess farið vaxandi, en lyfin eru eftirsótt af
sprautufíklum og ganga kaupum og sölum á svörtum markaði.
Umræðan hefur staðið í nokkra mánuði og
hefur ráðherraskipuð nefnd skilað tillögum
um úrbætur en umræðuna nú má að hluta
rekja til þess að í desember síðastliðnum barst
velferðarráðuneytinu bréf frá INCB (ávana- og
fíkniefnanefnd Sameinuðu þjóðanna) um alvarlega
stöðu metýlfenídat-lyfjanotkunar hér á landi.
í bréfi INCB kemur fram að notkun metýlfenídat-
lyfja mæld í DDD (daglegir skammtar) á
tímabilinu 2006-2008 var 8,76 á íslandi og þá
jafnvel meiri en í Bandaríkjunum þar sem
notkun þessara lyfja hefur venjulega verið
mest og tvöfalt meiri en í öðrum löndum.
Tekið er fram að á árunum 2007-2009 hefur notkun
þessara lyfja aukist enn frekar hérlendis, eða í um
11 DDD sem er mesta notkun sem vitað sé um.
I bréfinu furðar ávana- og fíkniefnanefnd Sam-
einuðu þjóðanna sig á þessu og óskar eftir
upplýsingum um hvaða helstu læknisfræðilegu
ástæður liggi að baki svo mikilli notkun.
Á Læknadögum var efnt til málþings undir
yfirskriftinni Eiga fullorðnir með ADHD sama rétt
á rítalínmeðferð og börn og unglingar? og kom þar
skýrt fram að rítalínmeðferð fullorðinna hefur
gerbreytt lífi margra til hins betra og vilja sumir
nota orðið kraftaverk yfir þá breytingu sem lyfið
hefur haft í för með sér fyrir viðkomandi. Enginn
dregur þó í efa þá staðreynd að lyfið er meira
notað hér en annars staðar og að misnotkun þess
er einnig raunveruleg; menn greinir hins vegar
á um leiðir til að koma í veg fyrir misnotkunina
án þess að það dragi úr möguleikum þeirra sem
þurfa á lyfinu að halda. Kostnaður ríkisins vegna
niðurgreiðslna á metýlfenídat-lyfjum hleypur á
hundruðum milljóna árlega og því er eftir all-
nokkru að slægjast ef tekst að draga úr notkuninni.
Læknablaðið ræddi við Kristin Tómasson for-
Hávar mann Geðlæknafélags íslands, Geir Gunnlaugsson
Sigurjónsson landlækni og Pál Matthíasson framkvæmdastjóra
geðsviðs Landspítala sem átt hafa sæti í vinnuhópi
sem unnið hefur tillögur um hvernig skipuleggja
megi greiningu fullorðinna með ADHD og eftirlit
með útgáfu lyfjaskírteina.
Notkunin sé í samræmi við
góð læknisfræðileg rök
„Þessi vandi hefur verið okkur Ijós um nokkra
hríð og landlæknir vakti athygli á þessu á
síðasta ári," segir Kristinn Tómasson formaður
Geðlæknafélags fslands. „Kostnaður vegna
þessara lyfja er gríðarmikill, 600-800 milljónir á
ári, en fyrst og fremst snýst þó umræðan um að
misnotkun þessara lyfja er orðin mjög algeng. Á
mannamáli þýðir það að ávísuð lyf eru misnotuð
og það er óþolandi staða. Metýlfenídat-lyf hafa
fyrst og fremst verið þróuð og rannsökuð með
tilliti til bama og unglinga en undanfarin 15-20 ár
hefur aukist verulega ávísun þeirra til fullorðinna
sem greindir eru með ADHD. Árangurinn af því
er oft mjög góður. Fyrir börn og unglinga er til
mjög ítarlegur meðferðarpakki, þar sem lyfin eru
notuð jafnhliða annars konar meðferð og hefur
það gefist mjög vel. Hins vegar hefur áherslan í
meðferð fullorðinna aðallega falist í lyfjagjöf og
spurning hvort ekki eigi að leggja meiri áherslu
á annars konar meðferð til að draga úr notkun
lyfjanna eftir því sem kostur er. Við verðum að
ná notkun lyfjanna niður á það stig að misnotkun
þeirra hverfi. Því má hins vegar ekki gleyma að
fyrir valda einstaklinga er þetta mjög gagnlegt lyf
og hefur valdið byltingu í lífi þeirra. Eftirspurn
eftir þessum lyfjum er mjög mikil meðal
sprautufíkla, enda eru þetta mjög öflug fíknilyf
séu þau misnotuð. Fíklar komast yfir þessi lyf á
tvennan hátt, annars vegar með því að fá þeim
ávísað beint vegna eigin ADHD-greiningar og
misnota síðan lyfið, eða fólk er að selja fíklum
lyfin sín í stað þess að nota þau sjálft. Að mínu
mati þarf að tryggja þeim sem sannanlega þurfa
á lyfinu að halda aðgang að því. Hins vegar tel
ég að áður en kemur að lyfjagjöf, sé mikilvægt
að fullreyna aðrar meðferðarleiðir sem eflaust
myndu gagnast hluta af þessum hópi. Með því
móti myndi draga úr notkun metýlfenídat-lyfja og
þar með misnotkun þeirra. Það skiptir mig engu
máli hvort við notum meira eða minna af þessum
lyfjum en aðrar þjóðir. Það sem skiptir máli er að
notkunin sé í samræmi við góð læknisfræðileg rök
1 1 0 LÆKNAblaðið 2011/97