Læknablaðið - 15.02.2011, Blaðsíða 57

UMRÆÐA OG FRÉTTIR
LYFJASPURNINGIN
Hvernig á aö skammta D-vítamín
við skorti hjá fullorðnum?
Elín I. Jacobsen
lyfjafræðingur, verkefnastjóri
Miðstöðvar lyfjaupplýsinga
Landspítala
elinjac@landspitali.is
Einar S. Björnsson
meltingarlæknir og formaður
lyfjanefndar Landspítala
einarsb@landspitali. ís
Höfundarnir svara spurn-
ingum lesenda um lyfjamál
og birta áhugaverð tilfelli.
Nítján ára kona var með langvirtna briskirtilsbólgu
af óljósum toga sem olli miklum verkjum og
vandamálum við fæðuinntöku. Hún reyndist vera
með D-vítamínskort og 25-hýdroxýkólekalsíferól
(25-OHD) er 14,9 nmól/líter (normal gildi >25
nmól/líter).
Miðstöð lyfjaupplýsinga á Landspítala barst
eftirfarandi spurning: Hvernig er best að með-
höndla þennan sjúkling með D-vítamíni?
Greinarmunur er gerður á D-vítamínvöntun
(insufficiency), sem lýsir sér í lágu gildi á 25-OHD,
25-50 nmól/líter, og D-vítamínskorti (deficiency),
25-OHD <25 nmól/líter.
D-vítamínskortur er algengur víða á norður-
hveli jarðar. Framleiðsla D-vítamíns í líkamanum
verður fyrst og fremst af völdum sólarljóss
og aðeins lítill hluti kemur úr fæðu, aðallega
þó úr feitum fiski og lýsi. Niðurstöður úr
nýlegri breskri rannsókn benda til að meira en
helmingur fullorðinna sé með of lágt D-vítamín
og að 16% hafi alvarlegan skort á vetrar- og vor-
mánuðum.1 Faraldsfræðileg gögn sýna háa tíðni
D-vítamínskorts hjá öldruðum og sérstaklega hjá
öldruðum með beinþynningu.2 Aðrir sem eru í
áhættuhópi eru offeitir og sjúklingar með nýrna-
eða lifrarsjúkdóm, sjúklingar á flogaveikilyfjum,
rífampisíni, sykursterum, kólestýramíni eða
andretróveirulyfjum og sjúklingar með stutta göm
(short bowel syndrome).’ Lyfin geta dregið úr að-
gengi D-vítamíns2.
Helstu einkenni D-vítamínskorts em beinkröm
hjá börnum og vöðvaslappleiki (proximnl muscle
weakness), beinþynning (osteoporosis) og bein-
meyra (osteomalacid) hjá fullorðnum.2 Leiddar
hafa verið líkur að því að lágt D-vítamín tengist
jafnvel fleiri sjúkdómum, svo sem krabbameini,
smitsjúkdómum og sjálfsofnæmissjúkdómum1'2 og
hafa D-vítamínviðtakar fundist í mörgum vefjum.2
D-vítamínviðtakar eru meðal annars staðsettir
í vöðvum og áhugavert er að sjúklingar með
lágt D-vítamín og óskilgreindan vöðvaslappleika,
vöðvaverki og beinverki eru stundum sjúkdóms-
greindir með fjölvefjagigt (fibromyalgia) og síþreytu
(chronic fatigue syndrome).2
D3-vítamín (kólekalsíferól) úr sólarljósi og fæðu
hýdroxýlerast fyrst í lifur í 25-hýdroxýkólekalsíferól
(25-OHD, calcidiol) og síðan í nýrum í
1,25-díhýdroxýkólekalsíferól (1,25-OHD, calcitriol)
sem er hið virka form vítamínsins. 1,25-OHD
eykur frásog bæði kalks og fosfórs í meltingarvegi
og lækkar kalkkirtlahormón (parathyroid hormone,
PTH) í sermi, bæði með því að draga úr virkni
kalkkirtilsins og með því að auka magn kalsíums
í sermi. Lækki D-vítamín í sermi raskast jafnvægi
kalsíums og fosfórs. Verulega dregur úr frásogi
kalsíums úr meltingarvegi og við það eykst
framleiðsla á kalkkirtlahormóni (PTH) sem aftur
leiðir til aukinnar endurupptöku kalsíums í nýrum
og úrkölkunar beina.2
Við mat á D-vítamíni hjá sjúklingum er mælt
25-OHD en 1,25-OHD gefur ekki rétta mynd og
eru gildi oft eðlileg eða hækkuð í D-vítamínskorti.
Eðlileg mörk 25-OHD í blóði eru talin vera þau
gildi sem gefa sem lægst PTH-gildi en rannsóknir
hafa sýnt að lægsta gildi PTH næst þegar 25-OHD
í sermi nær 75 nmól/líter (30 míkrógrömm/líter).2
Svar:
Við D-vítamínskorti (deficiency) er ráðlagt að
gefa Dekristol® (kólekalsíferól) hylki 40.000-60.000
einingar sem hleðsluskammt einu sinni í viku
í 8-12 vikur og mæla síðan 25-OHD. Sjúklingar
sem hafa sérstaka tilhneigingu til D-vítamínskorts
gætu þurft að endurtaka þennan hleðsluskammt
hálfsmánaðarlega til að viðhalda eðlilegu 25-OHD-
gildi.2-3 Oftast dugar þó að gefa 1000 einingar af D3
vítamín töflum daglega sem viðhaldsskammt.3
Meðferðarheldni langtímameðferðar er oft
ábótavant. Þá er möguleiki að gefa 300.000 ein-
ingar af Dekristol í einum skammti einu sinni.
Annar möguleiki er að gefa 300.000-600.000
einingar af 25-OHD í einum skammti í vöðva
sem hleðsluskammt. Viðhaldsskammtur er 1000
eininga töflur einu sinni á dag.3
Sjúklingar með D-vítamínvöntxm (insufficiency)
ættu að taka Dekristol® hylki 20.000 einingar
hálfsmánaðarlega eða D3-vítamín töflur 1000-
2500 einingar daglega til að viðhalda eðlilegu
D-vítamíni.3
Hér á landi fást D3-vítamín 1000 eininga töflur
án lyfseðils í apótekum en jafnframt fæst hér á
landi undanþágulyfið Dekristol® sem inniheldur
20.000 einingar kólekalsíferól í hverri töflu. Þá
er 25-OHD til í stungulyfjaformi en það er ekki á
markaði hér á landi.
Heimildir
1. Pearce S, Cheetham T. Diagnosis and management of vitamin
D deficiency. BMJ 2010; 340:142-7.
2. Holick M. High Prevalence of Vitamin D Inadequacy and
Implications for Health. Mayo Clin Proc 2006; 81: 353-73
3. Smith K. What dose of vitamin D should be prescribed for
the treatment of vitamin D deficiency?.www.nelm.nhs.uk/
en/NeLM-Area/Evidence/Medicines-Q—A/What-dose-
of-vitamin-D-should-be-prescribed-for-the-treatment-of-
vitamin-D-deficiency/?query=treatment+of+vitamin+D«&ra
nk=100 20. janúar 2011
LÆKNAblaðið 2011/97 121