Læknablaðið - 15.02.2011, Blaðsíða 27

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
Beina- og liðasýkingar barna á
Islandi af völdum baktería
á tímabilinu 1996-2005
Ásgeir Þór Másson
læknir'
Þórólfur Guðnason
barnalæknir og sérfræðingur í
smitsjúkdómum barna1-2-3
Guðmundur K.
Jónmundsson
barnalæknir12
Helga Erlendsdóttir
lífeindafræðingur1'4
Karl G. Kristinsson
sérfræðingur í sýklafræði1-4
Már Kristjánsson
lyflæknir og sérfræðingur í
smitsjúkdómum5
Ásgeir Haraldsson
bamalæknir og sérfræðingur í
ónæmisfræði barna1-2
Lykilorð: Beinasýkingar,
liðasýkingar, Staphylococcus
aureus, Kingellae kingae, börn.
’Læknadeild HÍ,
2Barnaspítali
Hringsins, Landspítala,
3landlæknisembættinu,
“sýklafræðideild,
5smitsjúkdómadeild
Landspítala.
Bréfaskipti:
Ásgeir Haraldsson
Barnaspítali Hringsins,
Landspítali
101 Reykjavík
Sími 5431000
asgeir@landspitali.is
Ágrip
Tilgangur: Markmið rannsóknarirtnar var að
kartna nýgengi, sýkingarvalda, einkenni og grein-
ingaraðferðir beina- og liðasýkinga í börnum á
Islandi.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin var aftur-
skyggn og náði til barna yngri en 18 ára sem
lögðust inn vegna sýkinganna á tímabilinu 1996-
2005. Upplýsingum var safnað úr sjúkraskrám.
Tilfellum var skipt í þrjá jafna aldurshópa, 0-5
ára, 6-11 ára og 12-17 ára. Niðurstöður ræktana
voru metnar og einnig breytingar á nýgengi á
tímabilinu.
Niðurstöður: Á tímabilinu greindust 220 tilfelli,
161 með beinasýkingu og 59 með liðasýkingu.
Nýgengi jókst marktækt á tímabilinu (p=0,019).
Nýgengisaukningin var nær eingöngu bundin
við beinasýkingar hjá yngsta aldurshópnum.
Nýgengi þar sem ræktun var jákvæð breyttist
ekki en nýgengi með neikvæða ræktun jókst
marktækt (p<0,001). Miðgildi aldurs sjúklinga
með beinasýkingar (6,1 ára) var hærri en
þeirra með liðasýkingar (1,8 ára) (p=0,003). í
59% beinasýkinga og 44% liðasýkinga greindist
baktería, S. aureus var algengust (65% beinasýkinga
og 27% liðasýkinga), því næst K. kingae (7%
beinasýkinga og 11% liðasýkinga). Methicillin-
ónæmir S. aureus greindust ekki. Sköflungur
(20%) og hnéliður (47%) voru algengustu staðir
sýkinganna.
Alyktanir: Rannsóknin varpar ljósi á mikilvæga
þætti beina- og liðasýkinga á íslandi. Nýgengið
vex í yngsta aldurshópnum, einkum þar sem
ræktun er neikvæð. Algengasti orsakavaldur er S.
aureus, svo K. kingae. Meðalaldur, kynjahlutfall og
staðsetning sýkinga er sambærilegt við erlendar
rannsóknir. Þörf er á næmari sýklafræðilegum
greiningaraðferðum hjá þeim sem eru með
neikvæðar ræktanir.
Inngangur
Beina- og liðasýkingar í börnum verða oftast
vegna blóðborinna sýkinga en sjaldnar vegna
dreifingar frá nærliggjandi vefjum.1,2 Beinasýking
af völdum blóðborinnar sáningar verður oftast í fal
(metaphysis) langra beina. Háræðar beinfalsins eru
margar og enda í stórum bláæðastokkum (venous
sinusoids) sem eru án átfrumnalags. Lítill áverki á
beinfalinn getur valdið litlum margúl (hematoma)
inni í beini sem getur orsakað beindrep.3 Slíkt
svæði er kjörlendi fyrir blóðborna sáningu.4 í
börnum eru vaxtarlínur langra beina opnar og
staðsettar í beinfalnum. Skemmd í vaxtarlínu, til
dæmis í kjölfar sýkingar, getur valdið varanlegri
vaxtarskerðingu.3'5
Flest tilfelli beinasýkinga eru einskorðuð við
eitt bein. Sýkingar í fleiri en einu beini koma fyrir
í um 10% tilfella.1' 6 í erlendum rannsóknum er
lærleggur algengasti sýkingarstaður en sköflungur
fylgir fast á eftir.1' 6' 7 Sýkingar eru algengari
í stórum en smáum liðum og eru hnéliður
og mjaðmaliður einkum útsettir.7 Staphylococcus
aureus veldur 64-76% beinasýkinga og 38-48%
liðasýkinga í flestum rannsóknum.6'9 Kóagúlasa-
neikvæðir staphýlókokkar, streptókokkar og
Kingella kingae koma sjaldnar fyrir í beina- og
liðasýkingum7- 10 en sú síðastnefnda greinist
í vaxandi mæli í liðasýkingum erlendis og á
Islandi.8'12 Áður fyrr var algengt að gefa sýklalyf
í æð í 4-8 vikur.13-14 Nýlegar rannsóknir benda
hins vegar til að gjöf sýklalyfja í æð í styttri tíma
(eina til tvær vikur) fylgt eftir með gjöf um munn í
lengri tíma sé fullnægjandi meðferð.15'16
Mikilvægt er að rétt sé staðið að meðferð
sýkinga í liðum og beinum til að komast hjá
alvarlegum afleiðingum þeirra. Liður í því er
að þekkja hvaða sjúkdómsvaldar orsaka beina-
og liðasýkingar hér á landi til að beita megi
markvissri meðferð. Markmið rannsóknarinnar
sem er lýsandi faraldsfræðilegs eðlis var að kanna
nýgengi, sýkingarvalda og rannsaka einkenni og
greiningaraðferðir beina- og liðasýkinga í bömum
á íslandi á tímabilinu 1996-2005.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin var afturskyggn lýsandi faralds-
fræðileg rannsókn. Hún náði til allra bama
frá fæðingu að 18 ára aldri sem lögðust inn
á Barnaspítala Hringsins, barnadeild Sjúkra-
LÆKNAblaðið 2011/97 91