Læknablaðið - 15.04.2011, Blaðsíða 11

Helga Margrét
Skúladóttir1
deildarlæknir
Margrét Birna
Andrésdóttir2
nýrnasérfræöingur
Sverrir Harðarson3
meinafræðingur
Margrét Árnadóttir2
nýrnasérfræöingur
Lykilorö: alkóhól, bólgueyöandi
verkjalyf, bráð nýrnabilun,
síðuverkir.
Grein þessi er byggö á
niðurstöðum rannsóknar sem
birst hefur á formi bréfs til ritstjóra
í tímariti samtaka evrópskra
nýrnalækna (Nephrology Dialysis
Transplantation). Fyrst birtist
bréfið á vefnum (NDT Plus
e-pub: June 24, 2010) og síðan í
tímaritinu sjálfu (NDT Plus 2010;
3: 510-511).
1Lyflækningadeild,
Karolinska
háskólasjúkrahúsinu,
Stokkhólmi, (áður
lyflækningasviöi
Landspítala), 2nýrnadeild
lyflækningasviði,
3meinafræðideild
rannsóknasviði Landspítala.
Fyrirspurnir og bréfaskipti
Margrét Árnadóttir
nýrnadeild 13-F
Landspítala Hringbraut
101 Reykjavík
margarn@landspitali. /s
FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
Brátt síðuheilkenni:
algeng birtingarmynd bráðar nýrnabilunar
hjá ungum mönnum á Islandi
Ágrip
Tilgangur: Brátt síðuheilkenni var algeng auka-
verkun bólgueyðandi verkjalyfsins súprófens sem
var afskráð 1987. Síðan hefur fáum tilfellum verið
lýst hjá ungu fólki í tengslum við neyslu bólgu-
eyðandi verkjalyfja, áfengis eða hvors tveggja.
Tilgangur rannsóknarinnar var að kanna nýgengi
bráðs síðuheilkennis hér á landi og lýsa tilfellaröð.
Efniviður: Sjúkraskrár þeirra sem uppfylltu eft-
irtalin skilyrði voru lesnar: aldur 18-41 árs, bráð
nýmabilun og koma á Landspítala 1998-2007.
Brátt síðuheilkenni var skilgreint sem svæsinn
verkur í síðu eða kviði ásamt bráðri nýmabilun, án
annarrar skýringar en hugsanlegrar neyslu bólgu-
eyðandi verkjalyfja, áfengis eða hvors tveggja.
Upplýsinga var leitað um sölutölur bólgueyðandi
verkjalyfja.
Niðurstöður: Hundrað og sex sjúklingar fengu
greininguna bráð nýmabilun, þar af 21 með
brátt síðuheilkenni (20%). Árlegt nýgengi bráðs
síðuheilkennis þrefaldaðist á tímabilinu. Átján
sjúklingar voru karlkyns og miðgildi aldurs var 26
(19-35) ár. Einkenni gengu yfir á nokkrum dögum
eða vikum. Það var saga um nýlega neyslu bólgu-
eyðandi verkjalyfja hjá 15, áfengis hjá 15, annars
hvors hjá 20 og hvors tveggja hjá níu sjúklingum.
Sala á bólgueyðandi verkjalyfjum var mikil og
vaxandi, einkum á íbúprófeni í lausasölu.
Ályktanir: Nýgengi bráðs síðuheilkennis var hátt.
Greinin lýsir stærstu tilfellaröð sem birst hefur
síðan súprófen var tekið af markaði. Margföld
aukning varð á nýgengi bráðs síðuheilkennis og
lausasölu íbúprófens á tímabilinu. Það er ástæða
til að vara ungt fólk við neyslu bólgueyðandi
verkjalyfja samtímis eða í kjölfar áfengisneyslu.
Inngangur
Síðustu áratugi hafa bólgueyðandi lyf án
barksteraverkunar mikið verið notuð. Þessi lyf,
sem hér verða kölluð bólgueyðandi verkjalyf,
hafa vel þekktar aukaverkanir á nýru.1 Þau
hindra æðavíkkandi áhrif prostaglandína en það
leiðir til samdráttar nýrnaæða og skerðingar á
gaukulsíunarhraða hjá einstaklingum sem eru
veikir fyrir.1 Þannig geta bólgueyðandi verkjalyf
stuðlað að nýmabilun ef nýrnablóðflæði er skert af
einhverri ástæðu, til dæmis þurrki eða hjartabilun.
Þessi lyf geta líka valdið ofnæmisviðbrögðum í
nýrum með bráðri millivefsnýmabólgu en það er
sjaldgæfara.
Bólgueyðandi verkjalyfið súprófen var sett á
markað í Bandaríkjunum í janúar 1986.2 Fljótlega
fór að bera á svokölluðu bráðu síðuheilkenni
(acnte flank pain syndrome) meðal fólks sem hafði
tekið súprófen.3 Brátt síðuheilkenni lýsti sér öðru-
vísi en hin vel þekkta bráða nýmabilun sem teng-
ist bólgueyðandi verkjalyfjum. Sjúklingarnir voru
oftast ungt og hraust fólk og leituðu læknis vegna
svæsins verkjar í síðu eða kviði og reyndust hafa
hækkaða kreatínínþéttni í sermi. Einkennin komu
oftast fram innan sólarhrings eftir að súprófens
hafði verið neytt og gengu yfir á nokkrum dögum
eða vikum. Sjúklinga- og viðmiðsrannsókn (case
control study) sýndi að helstu áhættuþættir voru
karlkyn, astmi, regluleg líkamsþjálfun og áfeng-
isneysla.4 Vegna þessa var súprófen afskráð í maí
1987, bæði í Bandaríkjunum þar sem 366 tilfelli
höfðu verið tilkynnt lyfjaeftirliti, og í Evrópu
þar sem fáein tilfelli höfðu verið tilkynnt.2 Álitið
var að þessi munur á fjölda tilfella skýrðist af
auðveldara tilkynningakerfi vestanhafs.2
Höfundar fundu lýsingar á 18 tilfellum af
bráðu síðuheilkenni eftir að súprófen var tekið af
markaði.511 Þau tengdust neyslu á bólgueyðandi
verkjalyfi öðm en súprófeni, áfengisneyslu eða
hvoru tveggja. Ekki er að finna lýsingar á stórum
hópi tilfella og ekkert hefur birst um efnið nýlega.
Hérlendis fóru nýmalæknar að taka eftir bráðu
síðuheilkenni á tíunda áratugnum. Hér er lýst
afturskyggnri rannsókn á bráðu síðuheilkenni á
Landspítala á tíu ára tímabili. Gerð er grein fyrir
lágmarksnýgengi og tilfellaröðinni lýst.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin var gerð á Landspítala. Lækninga-
forstjóri spítalans og Vísindasiðanefnd gáfu leyfi
og Persónuvernd var tilkynnt um rannsóknina.
Leitað var að sjúkraskrám þeirra sjúklinga sem
uppfylltu eftirtalin skilyrði:
1. sjúkdómsgreining bráð nýmabilun (N17)
samkvæmt ICD-10
2. aldur við greiningu 18-41 árs
3. koma á bráðamóttöku á tímabilinu 1. janúar 1998 -
31. desember 2007
LÆKNAblaðið 2011/97 21 5