Læknablaðið - 15.04.2011, Blaðsíða 15

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
Því er ekki óhugsandi að greiningin sé í röng í
einhverjum tilvikum. Á móti því mælir auð-
þekkjanleg sjúkdómsmynd og það að aldrei hafa
aðrar skýringar komið í ljós síðar að því er höfund-
ar best vita.
Rannsóknin var afturskyggn og upplýsingar
alfarið sóttar í sjúkraskrár. Því byggðust upp-
lýsingar um sjúkrasögu á frásögn sjúklings og
svörum við þeim spurningum sem fyrir hann
voru lagðar. Hvorki er sjálfgefið að sjúkling-
ur segi að fyrra bragði frá áfengisneyslu, né
að hann sé spurður um hana. Sama á við um
töku bólgueyðandi verkjalyfja. Það er að vísu
líklegt að sjúklingur sé spurður um lyfja-
neyslu en í þessu samhengi verður að hafa í huga
að margir líta ekki á töflur sem hægt er að kaupa
án lyfseðils sem lyf, og að ölvun hefur áhrif á
minnið. Algengt var að neyslusagan kæmi smám
saman fram og oft lék grunur á að upp á vantaði.
Því er vel sennilegt að fleiri sjúklingar hafi neytt
bólgueyðandi verkjalyfja og áfengis en fram
kemur í niðurstöðum rannsóknarinnar.
Rétt er að taka fram að upplýsingar í sjúkra-
skrám um astrna, líkamsþjálfim og neyslu fæðu-
bótarefna og ólöglegra vímuefna voru ófullnægj-
andi og sjaldan höfðu verið gerðar mælingar á
þvagsýru og kreatínkínasa í sermi. Því voru þessi
atriði ekki skoðuð.
Sala íbúprófens og díklófenaks jókst verulega
á rannsóknartímabilinu. Einkum var aukningin
á lausasölu íbúprófens sláandi. Líklega er það
fremur yngra fólk en það eldra sem kaupir
bólgueyðandi verkjalyf í lausasölu. Ekki liggja
neinar rannsóknir að baki þeirri fullyrðingu en
lyfsölum sýnist svo vera og almennt er talið að
ungt fólk noti bólgueyðandi verkjalyf mikið, til
dæmis vegna tilfallandi íþróttameiðsla. Sölutölur
bólgueyðandi verkjalyfja benda til umtalsvert
meiri neyslu slíkra lyfja hér á landi en í nágranna-
löndunum. Heildameysla alkóhóls jókst veru-
lega á rannsóknartímabilinu en í lok þess var hún
samt svipuð eða minni en í nágrannalöndunum.
Vitað er að dagdrykkja hefur aukist en rannsókn
Lýðheilsustöðvar á drykkjuvenjum árið 2004
sýndi að ölvunardrykkja var enn umtalsverður
hluti af drykkjumynstrinu.18, 19 Sama rannsókn
sýndi að fólk á aldrinum 18-35 ára neytti mests
áfengis.19
Hvað veldur bráðu síðuheilkenni? Nægir
neysla bólgueyðandi verkjalyfs ein og sér? Nægir
neysla áfengis ein og sér? Þarf hvort tveggja til?
Em aðrir orsakavaldar á ferð? Af hverju er ný-
gengi bráðs síðuheilkennis svo miklu hærra hér en
það virðist vera annars staðar? Niðurstöður rann-
sóknar okkar gefa ekki ákveðin svör við þessum
spumingum en em innlegg í umræðuna. Nokkur
Tafla IV. Sölutölur íbúprófens og díklófenaks (skilgreindir dagsskammtar/1000 íbúa/ dag)
ásamt heildarneyslu alkóhóls (lítrará íbúa yfir 15 ára aldri) á Islandi, ÍDanmörku, Noregi og
Svipjóð. H = heildarsala, L = lausasala.
Land Ár íbúprófen (H) íbúprófen (L) Díklófenak (H) Díklófenak (L) Alkóhól
(sland 1998 12,8 4,2 14,5 - 5,6
“ 1999 14,8 5,7 18,0 - 5,9
“ 2000 16,8 7,2 17,5 - 6,1
“ 2001 19,6 8,7 16,8 - 6,3
“ 2002 25,3 14,1 17,2 0,2 6,5
“ 2003 30,7 19,5 16,9 0,2 6,5
“ 2004 33,8 21,6 17,3 0,2 6,7
“ 2005 35,1 22,0 20,1 0,7 7,1
“ 2006 36,0 22,6 20,3 0,6 7,2
“ 2007 29,8 19,0 20,7 1,2 7,5
Danmörk 2007 21,0 6,2 8,2 - 10,9
Noregur 2007 16,8 9,8 9,6 - 6,6
Svíþjóð 2007 7,1 5,3 4,2 0,5 6,9
hundmð sjúklingar fengu brátt síðuheilkenni eftir
að hafa tekið bólgueyðandi verkjalyfið súprófen.2
Ekki kom fram hvort þeir höfðu almennt neytt
áfengis nýlega en sjúklinga- og viðmiðsrannsókn
sýndi að miðað við bindindisfólk var aukin hætta
á bráðu síðuheilkenni hjá þeim sem neyttu áfengis
yfirhöfuð.4 Eftir að súprófen fór af markaði hafa
birst lýsingar á fáum tugum sjúklinga með brátt
síðuheilkenni en meðal þeirra var nokkuð jöfn
dreifing á neyslu bólgueyðandi verkjalyfja (oft-
ast íbúfens sem er própíonsýru-afleiða líkt og
súprófen) og ölvunar og oft var hvort tveggja til
staðar.5'11 Eins og fram hefur komið telja höfundar
líklegt að nokkuð vanti upp á að sjúklingamir í
þessari rannsókn hafi gert fulla grein fyrir sinni
lyfja- og alkóhólneyslu. í framhaldi af því má
jafnvel velta fyrir sér hvort allir sjúklingarnir hafi
neytt bæði bólgueyðandi verkjalyfs og áfengis og
þá hvort þetta tvennt þurfi til að valda bráðu síðu-
heilkenni. Einnig gætu aðrir þættir komið til, svo
sem fæðubótarefni eða ólögleg vímuefni. Þessi efni
eru ekki nefnd til sögunnar vegna skráðra tengsla
heldur vegna þess að ungir karlmenn neyta oft
fæðubótarefna í tengslum við líkamsþjálfun, sem
var áhættuþáttur í fyrrnefndri sjúklinga- og við-
miðsrannsókn, og vegna þess að neysla ólöglegra
vímuefna fylgir oft áfengisdrykkju.4,18
Mikil söluaukning á bólgueyðandi verkja-
lyfjum gæti skýrt vaxandi nýgengi bráðs síðu-
heilkennis hérlendis þó ekki sé hægt að slá or-
sakasamhengi föstu. Aukningin á lausasölu
íbúprófens var af svipaðri stærðargráðu og aukn-
ingin á nýgengi bráðs síðuheilkennis eins og sjá
má í töflum I og IV. Erfiðara er að ráða í afleiðing-
ar aukinnar áfengisneyslu. Þessar neyslutölur
skýra þó varla þann mun á nýgengi sem virðist
LÆKNAblaðið 2011/97 219