Læknablaðið - 15.04.2011, Blaðsíða 30

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
Tafla II. Afdrif 27 sjúklinga sem fengu sértæka greiningu á bráðamóttöku, innan við ári
frá því þeir útskrifuðust með greininguna óútskýrðir kviðverkir. Einnig er sýndur tími frá
upphaflegri komu á bráðamóttöku og þar til sértæk greining fékkst, en slík greining fékkst
ekki alltaf í fyrstu endurkomu. Loks eru sýnd afdrif sjúktinganna.
Lokagreining Fjöldi Tími milli greininga Meðferð
Gallsteinar 8 5 dagar - 9 mánuðir gallblöðrutaka
Botnlangabólga* 5 10 dagar - 6 mánuðir botnlangataka
Krabbamein
Briskrabbamein** 1 3 mánuðir lyfjameðferð
Nýrnakrabbamein 1 7 mánuðir nýrnabrottnám
Brisbólga 2 1 dagar stuðningsmeðferð
5 vikur stuðningsmeðferð
Magasár 2 4 dagar lyfjameðferð
3 vikur lyfjameðferð
Garnaflækja 1 3 vikur samvaxtalosun
Þungun 1 2 vikur fóstureyðing
Crohns sjúkdómur i smágirni 1 2 mánuðir lyfjameðferð
Grindarholsbólga konu (PID)*** 1 4 dagar kviðsjáraðgerð
Ósæöargúlpur 1 4 mánuðir eftirlit
Hvekksbólga (prostatitis) 1 1 dagur sýklalyfjameðferð
Lungnabólga 1 3 vikur sýklalyfjameðferð
Sykursýki (ketoacidosis) 1 30 dagar lyfjameðferð
‘Öll tilfelli staðfest með vefjagreiningu. "Lóst sjö mánuðum eftir fyrstu komu. ‘"Pelvic inflammatory disease.
í töflu II sjást afdrif þeirra 27 sjúklinga sem
fengu sértæka greiningu við síðari komu. Að
meðaltali liðu 55±76 dagar (bil 0-271 dagar) frá
útskrift uns sértæk greining fékkst, þar af fengu
74% þeirra greininguna innan mánaðar. Hjá fimm
sjúklingum fékkst ekki sértæk greining fyrr en
í annarri til fjórðu komu, þar af voru tveir með
gallsteina og tveir með botnlangabólgu. Allir
þessir fimm sjúklingar fóru í skurðaðgerð, en alls
fóru 17 af 27 sjúklingum (63%) í skurðaðgerð við
endurkomu. Hjá átta sjúklingum var hafin önnur
meðferð en hjá tveimur var meðferð ekki breytt
þrátt fyrir nákvæmari greiningu. A tímabilinu
lést einn sjúklingur af 112, nánar tiltekið úr bris-
krabbameini, og dánarhlutfall því 0,9%.
Umræða
Þessi rannsókn sýnir að 2,3% þeirra rúmlega
62.000 sjúklinga sem leituðu á bráðamóttökur
Landspítala fengu greininguna óútskýrðir kvið-
verkir. Þetta er sambærilegt við aðrar rannsóknir
þar sem þetta hlutfall er yfirleitt á bilinu 1-3,2%
sjúklinga sem leita á bráðamóttökur.2-3-8 Aðeins á
Landspítala er um að ræða rúmlega 1400 sjúklinga
með óútskýrða kviðverki árlega. Þar við bætist að
talsverður fjöldi þessara sjúklinga, eða í kringum
8%, leitar aftur á spítalann innan 12 mánaða vegna
sömu kvartana, margir oftar en einu sinni. Því er
ljóst að óútskýrðir kviðverkir eru töluvert heil-
brigðisvandamál hér á landi.
Karlar fengu marktækt oftar sértæka grein-
ingu við endurkomu. I því sambandi verður að
hafa í huga að ekki voru teknar með komur á
bráðamóttöku kvenna- eða barnadeildar, sem
aftur hefur áhrif á kynja- og aldursdreifingu hóp-
anna.
Óútskýrðir kviðverkir eru greining með lágt
næmi og sértæki, sem fyrst og fremst er notuð
þegar aðrar greiningar hafa verið útilokaðar.7
Áður en sjúklingarnir eru sendir heim af bráða-
móttöku er brýnt að ganga úr skugga um að
ekki sé þörf á innlögn eða skurðaðgerð.3- 5- 9
Erlendar rannsóknir hafa sýnt fram á gildi þess
að hafa góða verkferla við uppvinnslu þessara
sjúklinga. Er þá meðal annars stuðst við lista yfir
mismunagreiningar og blóð- og myndrannsóknir
pantaðar samkvæmt ákveðnu kerfi. Sýnt hefur
verið að með verkferlum sem þessum má spara
bæði tíma og fé, auk þess sem greining verður
markvissari.8 Á Landspítala voru verkferlar teknir
í notkun þegar árið 2004, en mikilvægt er að þeir
séu notaðir rétt og endurskoðaðir reglulega, bæði
til að tryggja öryggi sjúklinga og rétta notkun
greiningarrannsókna.
Sjúklingar í þessari rannsókn voru flestir
rannsakaðir við fyrstu komu annaðhvort með
blóð- eða myndrannsóknum, eða 83,9% hópsins.
Þó hafði tæpur þriðjungur (27,7%) sjúklinga
eingöngu gengist undir blóðrannsókn og
14,3% voru hvorki rannsakaðir með blóð- eða
myndrannsóknum. I öðrum rannsóknum hefur
verið bent á hversu ófullkomnar blóðrannsóknir
eru til að fá fram sértæka sjúkdómsgreiningu
hjá sjúklingum með kviðverki og til að ákveða
hvort hægt sé að útskrifa þá.1-10 Þetta á til dæmis
við um mælingar á CRP en einnig amýlasa11-12
sem voru mældir hjá 75,9% og 57,1% sjúklinga
í okkar rannsókn. Alls gengust 56,1% sjúklinga
undir myndrannsóknir, oftast ómskoðun eða
tölvusneiðmyndatöku. Fjöldi myndrannsókna er
svipaður og í sambærilegri bandarískri rannsókn,
enda þótt þar hafi hlutfall tölvusneiðmynda verið
hærra.13 Tölvusneiðmyndir eru öflugt greiningar-
tæki fyrir sjúklinga með bráða kviðverki og telja
sumir að nota ætti rannsóknina oftar hjá þess-
um hópi sjúklinga.14"16 Hefðbundið kviðarholsyfir-
lit er hins vegar talin mun síðri rannsókn og á
aðallega við þegar grunur er um gamastíflu eða
frítt loft og ef aðrar sérstakar ábendingar liggja
fyrir.17
Marktækt færri sjúklingar sem höfðu verið
til athugunar í 12 klukkustundir eða lengur við
fyrstu komu, fengu sértæka greiningu við
234 LÆKNAblaðið 2011/97