Læknablaðið - 15.04.2011, Blaðsíða 16

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
vera á milli íslands og annarra landa, til dæmis
nágrannalanda okkar. Töluverð neysla bólgu-
eyðandi verkjalyfja á sér stað annars staðar og
víða er áfengisneysla svipuð eða meiri en hér-
lendis. Vel má vera að bráðu síðuheilkenni hafi
ekki verið nægur gaumur gefinn erlendis en
íslendingar gætu líka verið sérlega móttækilegir,
til dæmis vegna arfgengra þátta.
Brátt síðuheilkenni er vel afmörkuð sjúkdóms-
mynd. Neysla bólgueyðandi verkjalyfja, áfengis-
drykkja eða hvors tveggja virðast vera þeir þættir
sem helst setja sjúkdómsferlið í gang en mein-
lífeðlisfræðin er ekki þekkt. Brátt síðuheilkenni er
algengast hjá ungum, hraustum karlmönnum sem
oftast hafa tekið lítinn skammt af bólgueyðandi
verkjalyfi. Síðuverkur tilheyrir skilgreiningunni.
Sú nýrnabilun sem venjulega tengist bólgueyð-
andi verkjalyfjum lýsir sér öðruvísi. Það eru helst
eldri konur sem fá þann kvilla, oft er löng saga um
neyslu bólgueyðandi verkjalyfja og að jafnaði er
skert blóðflæði til nýrna.20 Síðuverkur tilheyrir
ekki sjúkdómsmyndinni. Því má velta fyrir sér
hvort blóðþurrðarskaði í píplum liggi að baki
bráðu síðuheilkenni. Pípludrep hefur nokkrum
sinnum sést í nýrnasýnum frá sjúklingum með
heilkennið.6'9 Yfirleitt er eðlisþyngd þvags lág við
komu og flóðmiga er algeng en þetta tvennt kemur
heim og saman við pípluskaða. Þurrkur eftir
alkóhólneyslu og óhaminn æðasamdráttur sökum
bólgueyðandi verkjalyfs gætu valdið blóðþurrðar-
skaða í píplum. Að vísu hefur alkóhólneysla sem
slík frekar í för með sér tap á vatni en salti í nýrum
en slíkt tap hefur ekki teljandi áhrif á utanfrumu-
vökva. Hins vegar fylgja lystarleysi, ógleði og
uppköst oft áfengisneyslu og þá í kjölfarið skortur
á salti og utanfrumuvökva. Umræddur pípluskaði
gæti skýrt nýrnabilun bráðs síðuheilkennis en
varla síðuverkinn. Hugsanleg ofnæmisviðbrögð
í nýrum eða beinn pípluskaði skýra heldur ekki
verkinn. Rákvöðvasundrung vegna alkóhóls eða
meiðsla gæti valdið bæði nýrnabilun og verkjum
en ekki hafa verið merki um vöðvaskaða hjá
birtum tilfellum.21 Þvagsýruafsteypur í píplum
hafa verið nefndar í þessu samhengi þó fátt styðji
þá tilgátu.22 Þannig skýra ýmsar tilgátur nýma-
bilunina en ekki síðuverkinn.
Brátt síðuheilkenni veldur sjúklingunum sárs-
auka og öðrum óþægindum. Oft þarf innlögn
á sjúkrahús til verkjastillingar. Meira er þó um
vert að ekki er víst að nýrnabilunin gangi alveg
til baka. Það er mögulegt að gaukulsíunar-
hraðinn verði ekki samur og fyrr og þá er hinn
ungi einstaklingur verr búinn undir afleiðingar
algengra sjúkdóma eins og háþrýstings, sykursýki
og offitu. Þrátt fyrir takmarkaðan skilning á bráðu
síðuheilkenni virðist full ástæða til að vara ungt
fólk við neyslu bólgueyðandi verkjalyfja samtímis
eða í kjölfar áfengisdrykkju.
Þakkir
Höfundar þakka Ellerti Ágústi Magnússyni hjá
Lyfjastofnun margvíslega hjálp við upplýsinga-
öflun.
Heimildir
1. Epstein M. Non-steroidal anti-inflammatory drugs and
the continuum of renal dysfunction. J Hypertens 2002; 20
(suppl): S17-23.
2. Rossi AC, Bosco L, Faich GA, Tanner A, Temple R. The
importance of adverse reaction reporting by physicians -
suprofen and the flank pain syndrome. JAMA 1988; 259:
1203-4.
3. Hart D, Ward M, Lifschitz MD. Suprofen-related
nephrotoxicity - a distinct clinical syndrome. Ann Intem
Med 1987; 106: 235-8.
4. Strom BL, West SL, Sim E, Carson JL. The epidemiology
of the acute flank pain syndrome from suprofen. Clin
Pharmacol Ther 1989; 46: 693-9.
5. Elsasser GN, Lopez L, Evans E, Barone EJ. Reversible acute
renal failure associated with ibuprofen ingestion and binge
drinking. J Fam Pract 1988; 27: 221-2.
6. Wen SF, Parthasarathy R, Iliopulos O, Oberley TD. Acute
renal failure following binge drinking and nonsteroidal
antiinflammatory drugs. Am J Kidney Dis 1992; 20:281-5.
7. Mclntire SC, Rubenstein RC, Garmer JC, Gilboa N, Ellis
D. Acute flank pain and reversible renal dysfunction
associated with nonsteroidal anti-inflammatory drug use.
Pediatrics 1993; 92: 459-60.
8. Hirsch DJ, Jindal KK, Trillo A, Cohen AD. Acute renal
failure after binge drinking. Nephrol Dial Transplant 1994;
9: 330-1.
9. Johnson GR, Wen SF. Syndrome of flank pain and acute
renal failure after binge drinking and nonsteroidal anti-
inflammatory drug ingestion. J Am Soc Nephrol 1995; 5:
1647-52.
10. Enriquez R, Sirvent AE, Antolin A, Cabezuelo JB, Gonzalez
C, Reyes A. Acute renal failure and flank pain after binge
drinking and non-steroidal anti-inflammatory drugs.
Nephrol Dial Transplant 1997; 12: 2034-5.
11. Krause I, Cleper R, Eisenstein B, Davidovits M. Acute renal
failure, associated with non-steroidal anti-inflammatory
drugs in healthy children. Pediatr Nephrol 2005; 20:1295-8.
12. www.hagstofa.is - janúar 2010
13. www.hagstofa.is - ágúst 2010
14. www.dst.dk/ - ágúst 2010
15. www.ssb.no/ - ágúst 2010
16. www.scb.se/ - ágúst 2010
17. Skúladóttir HM, Andrésdóttir MB, Hardarson S, Ámadóttir
M. The acute flank pain syndrome: a common presentation
of acute renal failure in young males in Iceland. NDT Plus
2010; 3: 510-11.
18. www.saa.is/ - ágúst 2010
19. Olafsdottir H. Trends in alcohol consumption and alcohol-
related harms in Iceland. Nordic studies on alcohol and
drugs. 2007; 24:47-60.
20. Whelton A, Hamilton CW. Nonsteroidal anti-inflammatory
drugs: effects on kidney function. J Clin Pharmacol 1991; 31:
588-98.
21. Haapanen E, Pellinen TJ, Partanen J. Acute renal failure
caused by alcohol-induced rhabdomyolysis. Nephron 1984;
36:191-3.
22 Abraham PA, Halstenson CE, Opsahl JA, Matzke GR, Keane
WF. Suprofen-induced uricosuria. A potential mechanism
for acute nephropathy and flank pain. Am J Nephrol 1988;
8: 90-5.
220 LÆKNAblaðið 2011/97