Læknablaðið - 15.02.2012, Side 15

RANNSÓKN
svipuð og í heildarþýðinu. Það bendir til þess að hjartaskoðun ein
og sér gefi ekki sérlega góða vísbendingu um áhættuþætti skyndi-
dauða meðal íþróttamanna.
Algengasta breytingin á línuriti sem taldist óeðlilegt var hæð
útslaga, sem getur bent til þykknunar á vinstri slegli. Niðurstöður
sambærilegrar rannsóknar sem studdist við sömu skilmerki á
hjartalínuritum við flokkun þeirra sýndi fram á að 14,43% ítalskra
íþróttamanna sem skimaðir voru á árunum 1993-1996 höfðu
greinilega óeðlileg hjartalínurit og þörfnuðust frekari rannsókna.17
Meðal þeirra sem höfðu greinilega óeðlilegt hjartalínurit var
enginn sem hafði greinilega óeðlilega hjartaómskoðun. Nokkrir
höfðu lítilsháttar óeðlilega ómskoðun sem í flestum tilvikum end-
urspeglar lífeðlisfræðilegar breytingar sem rekja má til mikillar
þjálfunar. Þessar niðurstöður eru í samræmi við aðrar þar sem
sýnt hefur verið fram á háa tíðni falskt jákvæðra hjartalínurita í
sambærilegu þýði.18
Orsakir afbrigðilegs hjartalínurits hjá fullfrískum ungum
íþróttamönnum eru ekki þekktar. I nýlegri rannsókn á íslenskum
knattspyrnumönnum kom í ljós að óeðlilegt hjartalínurit var al-
gengara meðal yngstu leikmannanna. Því er hugsanlegt að leik-
maður sem hefur óeðlilegt hjartalínurit19 um tvítugt sé kominn
með eðlilegt hjartalínurit um þrítugt. í ljósi þess hversu oft hjarta-
línurit eru óeðlileg hjá ungum íþróttamönnum, vaknar spurning-
in hvort ekki þurfi að endurskoða þau skilmerki sem notuð eru
við mat á hjartalínuritum íþróttamanna.
Skimun fyrir áhættuþáttum skyndidauða íþróttamanna hefur
vissulega kostnað í för með sér. Kostnaður við skimun íþrótta-
manns á Ítalíu árið 2008 var áætlaður 30€ og er hann greiddur af
íþróttamanninum sjálfum eða liði hans, nema hann sé undir 18
ára aldri en þá er kostnaðurinn greiddur af ítalska ríkinu.4 Aætla
má að kostnaður við skimun hvers íþróttamanns hérlendis sé 7724
kr. ef miðað er við gjaldskrá Tryggingastofnunar ríkisins fyrir
skoðun og viðtal hjá hjartasérfræðingi ásamt töku hjartalínurits.
Kostnaður við hjartaómun, sem algengast er að bætist við fyrri
kostnað hjá þeim íþróttamönnum sem þarfnast frekari rann-
sókna, er 14.092 krónur.20 Ef fjórðungur skimaðra þarf að gangast
undir hjartaómskoðun má því áætla að meðalkostnaður á mann
við skimun íslenskra íþróttamanna sé 11.247 kr.
Kostnaðurinn við skimun íþróttamanna gæti vakið upp spurn-
ingar þess efnis hvort það sé fjárhagslega skynsamlegt að skima
alla íþróttamenn þegar tekið er tillit til þess hve mörgum lífsárum
slík skimun myndi bjarga. Rannsóknir hafa sýnt að lífslíkur þeirra
sem greinast með ættgengan hjartasjúkdóm snemma á ævinni og
fá meðferð/ráðleggingar við sjúkdómi sínum, eru nánast jafnar
lífslíkum þeirra sem ekki hafa hjartasjúkdóm.4 Þar sem þeir sem
skimunin nær til eru undir 35 ára aldri þegar ættgengur hjarta-
sjúkdómur kann að finnast, er ljóst að þau ár sem líklegast er
bjargað hjá hverjum einstaklingi eru talin í tugum og kostnaður
við hvert æviár sem bjargast því lítill. Ýmsar áætlanir sem gerðar
hafa verið erlendis um kostnað við hvert æviár sem bjargast hafa
allar sýnt fram á að kostnaðurinn við fjöldaskimun af þessu tagi
sé vel innan við 50.000$ fyrir hvert æviár sem bjargast, en sú upp-
hæð er algengur viðmiðunarþröskuldur þegar hagkvæmni ým-
issa læknismeðferða er metin.4'20-22 Að auki má nefna þá staðreynd
að skimun íþróttafólks gagnast ekki eingöngu þeim sem skimaðir
eru heldur líka ættingjum þeirra sem greinast með hina arfgengu
hjartasjúkdóma. Þannig verður hver greining til þess að nánustu
ættingjum viðkomandi íþróttamanns er bent á að fá rannsóknir
og mögulega greiningu á sjúkdómi sem þeir myndu annars ekki
vita af.4
Að ýmsu þarf að huga þegar ungur íþróttamaður greinist með
hjartasjúkdóm og honum er ráðlagt að hætta keppni. Meðal þess
sem mikilvægt er að íhuga er hver beri ábyrgð á því að íþróttamað-
ur með greindan hjartasjúkdóm taki ekki þátt í keppnisíþróttum.
Það kann að virðast fráleitt að íþróttamaður með hjartasjúkdóm,
sem gerir sér grein fyrir áhættu þess að taka þátt í keppnisíþrótt-
um, haldi áfram þátttöku sinni í íþróttum. Hins vegar er það
vel hugsanlegt að íþróttamenn gætu freistast til að halda áfram
æfingum og keppni, sérstaklega þeir sem hafa íþróttir að atvinnu
eða sjá fram á að geta unnið til verðlauna í nánustu framtíð.2'4 Þess
vegna er mikilvægt að þar sem skimunaraðferðir fyrir áhættuþátt-
um skyndidauða íþróttamanna eru teknar upp, sé því einnig fylgt
eftir að íþróttamenn sem taka þátt í opinberum íþróttakeppnum
fái ekki keppnisleyfi nema staðfest sé að þeir hafi staðist skimun.
Að öðrum kosti næst ekki markmið skimunarinnar.
Rannsókn okkar bendir til þess að skimun íslenskra íþrótta-
manna með stöðluðum viðurkenndum aðferðum sé tiltölulega
einföld í framkvæmd. Helsta vandamál slíkrar skimunar er hátt
hlutfall falskt jákvæðra niðurstaðna sem er þekkt fyrirbæri þegar
skimað er fyrir sjaldgæfum sjúkdómum í stóru þýði. Rannsóknar-
þýðið í okkar rannsókn var lítið, sem dregur úr styrk hennar. Þá
er hugsanlegt að einhvers konar val hafi átt sér stað þegar einstak-
lingar voru teknir inn í rannsóknina, þar sem einungis hluti þeirra
sem boðin var þátttaka þáði boðið. Erlendar rannsóknir benda til
þess að með reglubundinni skimun megi lækka verulega tíðni
skyndidauðatilvika meðal ungra keppnisíþróttamanna. Æskilegt
er að forystumenn íþróttamála hér á landi móti sem fyrst reglur
og framtíðarstefnu í þessu mikilvæga máli.
Þakkir
Höfundar þakka starfsfólki Hjartamiðstöðvarinnar fyrir veitta
aðstoð við framkvæmd rannsóknarinnar. Jóhönnu Sigríði Gunn-
laugsdóttur lífeindafræðingi er þakkað sérstaklega fyrir fram-
kvæmd hjartaómskoðana.
LÆKNAblaðiö 2012/98 87