Læknablaðið - 15.02.2012, Síða 25

RANNSOKN
Magaraufun um húð með hjálp
speglunar á íslandi 2000-2009
Ábendingar, fylgikvillar og siðferðileg álitamál
Sigurbjörn Birgisson, læknir
ÁGRIP
Tilgangur: Magaraufun um húð með hjálp speglunar (percutaneous
endoscopic gastrostomy - PEG) er kjöraðferð til gervinæringar og vökv-
unar sjúklinga um görn til lengri tíma. Tilgangur rannsóknarinnar var að
kanna tíðni, ábendingar, árangur og siðferðileg álitamál PEG-aðgerða á
íslandi á 10 ára tímabili.
Efniviður og aðferðir: Afturskyggn rannsókn var gerð á fullorðnum
sjúklingum sem fengu PEG á íslandi á árunum 2000-2009. Sjúklingar
voru fundnir með tölvuleit á PEG-aðgerðarkóðum og speglunarsvörum og
sjúkraskrár skoðaðar til að finna ábendingar og fylgikvilla PEG-aðgerða,
dánartíðní og siðferðileg álitamál sem tengjast PEG-aðgerðum.
Niðurstöður: 278 sjúklingar fóru i PEG-aðgerð á tímabilinu. Árleg tíðni
þeirra var 12,8/100,000 að meðaltali. Miðaldur var 70 ár og hlutfall karla
59%. Klínískar upplýsingar fengust hjá 263 sjúklingum (95%). Algengustu
ábendingar aðgerðanna voru taugasjúkdómar (61%) og krabbamein
(13%). Heilabilun var ábending í aðeins 0,8% tilfella. Fylgikvillar urðu hjá
17 sjúklingum (6,5%), þar af voru 1,9% meiriháttar og 4,6% minniháttar.
Lífhimnubólga var algengasti fylgikvillinn (2,7%) og húðsýking hjá 1,9%.
Aðgerðartengd dánartíðni var 0,8% og 30 daga dánartíðni var 13%. Sjö
(2,7%) tilfelli voru metin sem siðferðileg álitamál.
Ályktun: Þetta er fyrsta rannsókn sem birt hefur verið um PEG-aðgerðir
hjá heilli þjóð. I samanburði við aðrar rannsóknir er tíðni fylgikvilla og
dánartíðni vegna aðgerðanna hér á landi með því lægsta sem gerist.
PEG-aðgerðir hérlendis eru flestallar gerðar í samræmi við viðurkenndar
ábendingar. Siðferðileg álitamál eru fátíð og tíðni PEG-aðgerða til nær-
ingar sjúklinga með heilabilun er sú lægsta sem þekkist.
Inngangur
Lyflækningasviði
Landspítala,
meltingarlækningareiningu
Fyrirspurnir:
Sigurbjörn Birgisson
sigurbjb@landspitali.is
Greinin barst:
24. febrúar 2011
- samþykkt til birtingar:
5. janúar 2012
Engin hagsmunatengsl
gefin upp.
Gervinæring og vökvun um magaslöngu er oft nauðsyn-
leg þegar sjúklingar geta ekki nærst eða drukkið nægi-
lega um munn og meltingarvegurinn er vel starfhæfur.
Hjá ákveðnum sjúklingahópum getur slík meðferð bætt
næringarástand og lífsgæði sjúklings og lækkað dánar-
tíðni og stytt sjúkrahúslegu.1 Algengustu ástæðurnar
fyrir næringu með magaslöngu eru taugasjúkdómar, svo
sem slag (stroke eða cerebral vascular accident), höfuð- og
hálsáverkar og krabbamein. Ef þörf er á næringu með
magaslöngu til lengri tíma er hún oftast sett um kvið-
vegg. Síðan ísetningu magaslöngu með magaraufun um
húð með speglun (percutaneous endoscopic gastrostomy,
hér eftir kailað PEG) var fyrst lýst fyrir um 30 árum hef-
ur sú aðgerð verið kjöraðferðin til langtímanæringar um
görn, enda hagkvæmari og fylgikvillaminni en ísetning
með skurðaðgerð.2-3 Þó að aðgerðin sé tiltölulega einföld,
fljótleg og örugg koma ýmsir fylgikvillar fyrir.4-5
Flestir eru sammála um læknisfræðilegt réttmæti
þess að gera PEG hjá sjúklingum sem ekki geta kyngt
eðlilega og nærst eftir bráð heilaáföll, sjúklingum í með-
ferð við krabbameini, sjúklingum sem lent hafa í alvar-
legu slysi, eða sjúklingum með ýmsa langvinna tauga-
sjúkdóma.6 Álitamál er hins vegar hvort það sé ávallt
læknisfræðilega eða siðferðilega réttmætt að gera PEG til
næringar hjá sjúklingum með langt gengna heilabilun,
endastigskrabbamein eða varanlegt skynlaust ástand
(persistent vegetative state).7*
Á íslandi eru nær allar PEG-aðgerðir gerðar á Land-
spítala en ein til tvær eru gerðar árlega á Fjórðungs-
sjúkrahúsinu á Akureyri (FSA). Ekki eru fyrirliggjandi
áreiðanlegar upplýsingar um fjölda PEG-aðgerða hér-
lendis né heldur ábendingar þeirra eða fylgikvilla, eða
samanburður þessara þátta við aðrar rannsóknir. Slíkar
upplýsingar eru gagnlegar til mats á hvort úrbóta sé
þörf. Þó að ýmsar greinar hafi verið birtar um siðferði-
leg álitamál tengd PEG-aðgerðum og gervinæringu um
görn hafa engar rannsóknir verið birtar um umfang og
eðli siðferðilegra álitamála í uppgjöri á PEG-aðgerðum.
Megintilgangur rannsóknarinnar var að kanna tíðni
PEG-aðgerða á Islandi, ábendingarnar, tegund og tíðni
fylgikvilla og að finna siðferðileg álitamál sem aðgerð-
unum tengjast.
Efniviður og aðferðir
Afturskyggn rannsókn var gerð á fullorðnum sjúkling-
um sem fóru í PEG-aðgerð á Islandi á árunum 2000-2009.
Sjúklingarnir voru fundnir á þrennan hátt. f fyrsta lagi
var gerð tölvuleit á aðgerðarkóðum fyrir PEG (JDB10 og
JDSB10) á tímabilinu, í öðru lagi var farið yfir sérstakan
lista speglunardeildar Landspítala þar sem skráð eru
persónuauðkenni allra sem koma í PEG-aðgerð, PEG-
skiptingar eða ísetningu hnapps á árunum 2005-2009 og
í þriðja lagi var öllum afritum af speglunarsvörum frá
árunum 2000-2009 á speglunardeild Landspítala hand-
flett og sjúklingar sem fóru í PEG-aðgerð fundnir. Sjúk-
lingar undir 18 ára voru útilokaðir frá rannsókninni.
Sjúkraskrár á rafrænu- og pappírsformi voru notaðar
til að finna upplýsingar um kyn og aldur, tímasetningu
PEG-aðgerðar, ábendingar fyrir aðgerðinni, tímabil frá
LÆKNAblaðið 2012/98 97