Læknablaðið - 15.05.2012, Qupperneq 36

UMFJOLLUN O G GREINAR
TeymiÖ sem sinnir Brachy-
meðferÖinni á Landspítala.
Fremri röðfrá vinstri:
Maria Victoria Sastre
eðlisfræðingur, Sigrún
Steindórsdóttir hjúkrunar-
fræðingur, Sandra Páls-
dóttir sjúkraliði og Inger-
Lena Lamtn eðlisfræðingur
(frá Lundi).
Efri röðfrá vinstri:
Eiríkur Jónsson yfirlæknir,
Hrafnhildur Baldurs-
dóttir hjúkrunarfræðingur/
deildarstjóri, Garðar Mýr-
dal eðlisfræðingur, Baldvin
Kristjánsson þvagfæra-
skurðlæknir, Hanna
Björg Henrysdóttir eðlis-
fræðingur, Jón Hrafnkels-
son krabbameinslæknir
og Margrét Einarsdóttir
krabbameinslæknir (frá
Lundi).
Minna inngrip en með skurðaðgerð
- um geislun við blöðruhálskrabba

■ ■ ■ Hávar Sigurjónsson
Innri geislun á blöðruhálskrabbameini
er ný meðferð sem Landspítali hefur boð-
ið uppá síðan í febrúar. Það er Baldvin
Kristjánsson sérfræðingur í þvagfæra-
sjúkdómum sem hefur ásamt Garðari
Mýrdal eðlisfræðingi haft yfirumsjón
með uppsetningu meðferðarinnar hér-
lendis, en hún er að hans sögn sniðin
eftir sams konar meðferð á krabbameins-
deild háskólasjúkrahússins í Lundi.
„Þetta hefur verið kallað Brachy-terapía en
það þýðir nálæg meðferð og dregur nafn
sitt af því að geislað er nálægt en ekki ut-
anfrá með því að koma fyrir geislavirkum
kornum með nál beint í æxlið. Með því er
hægt að gefa stóran geislaskammt en hafa
sem minnst áhrif á heilbrigðan vef í kring-
um æxlið," segir Baldvin Kristjánsson.
„Þessi meðferð hentar ákveðnum hópi
sjúklinga, þeim sem eru með krabbamein-
ið á byrjunarstigi, æxlið er staðbundið
og kirtilstærðin er undir 50 millilítrum,
PSA-gildið er undir 10 og hið svokallaða
Gleason score undir 7 en það segir til
um hversu vel eða illa æxlisvefurinn er
þroskaður. Aldur sjúklinganna er frá 50
til 70 ára. Árangurinn hefur sýnt sig að
vera jafngóður og þegar kirtillinn er fjar-
lægður með skurðaðgerð og geislað er
utanfrá. Það sem gerir þessa meðferð eftir-
sóknarverða eru mun minni aukaverkanir
og inngripið er minna. Sjúklingurinn fer
heim samdægurs eða daginn eftir með-
ferðina, er með þvaglegg í einn sólarhring
og er frá vinnu í 4-5 daga."
Aðgerðin tekur allt að fjórum klukku-
stundum og byggir á mikilli teymisvinnu,
þvagfærasérfræðings, geislunarlæknis,
hjúkrunarfræðings, eðlisfræðinga og
sjúkraliða. „Hún fer þannig fram að
teknar eru sneiðmyndir með ómunartæki
í gegnum endaþarminn, þær myndir
koma fram á tölvuskjá og forritið sem við
notum býr til þrívíddarmynd af kirtlinum
og síðan sjá eðlisfræðingarnir í teyminu
ásamt geislunarlækninum um að búa til
svokallaða geislaplönun sem nálunum
með geislavirku kornunum er svo stýrt
eftir inn í blöðruhálskirtilinn. Kornin eru
geislavirkt joð 1-125 og eru geislavirk í 4-5
mánuði. Við hverja aðgerð eru notaðar
allt að 40 nálar og kornin sem sett eru í
kirtilinn eru á bilinu 50-75. Með þessu fæst
mjög jöfn og há geislun á kirtilinn en hún
fer lítið út fyrir, því geislunarradíus hvers
korns er aðeins 3 millimetrar. Sjúklingur-
inn gengur með þetta og smám saman
fjarar geislunin út og eftir tvö ár er hún
algjörlega horfin.
Fylgikvillar eru til að byrja með erting
í þvagblöðru og tíðari þvaglát en það
gengur fljótt yfir. Stinningarvandamál eru
stór fylgikvilli skurðaðgerðar og ytri geisl-
unar og 40-70% af þeim sjúklingum finna
fyrir því. Brachy-aðgerðin sýnir að 20-50%
sjúklinga finna fyrir stinningarvanda en
hafi engin vandamál verið fyrir aðgerðina
eru þau yfirleitt úr sögunni eftir 9-12
mánuði. Það má því segja að allar tölur
um fylgikvilla séu talsvert lægri við þessa
meðferð."
Löng saga Brachy-aðgerðar
Baldvin segir að Brachy-aðgerð eigi sér
talsvert langa sögu en árið 1917 reyndi
bandaríski læknirinn Benjamin D. Barrin-
296 LÆKNAblaðið 2012/98
J