Læknablaðið - 15.07.2012, Blaðsíða 9

RITSTJÓRNARGREIN
Starfsendurhæfingarsjóðir og
atvinnutengd starfsendurhæfing
Þorbjörn
Jónsson
Sérfræöingur í ónæmis-
fræði og blóðgjafarfræði
og formaður Læknafélags
Islands
thorbjorQlandspitali. is
I maí síðastliðnum mælti velferðarráðherra
fyrir frumvarpi til laga um atvinnutengda
starfsendurhæfingu og starfsemi starfs-
endurhæfingarsjóða. Málið er afar viða-
mikið og um háar fjárhæðir að tefla. Þess
vegna er mikilvægt að vandað sé til inni-
halds og allra vinnubragða við undirbún-
inginn. Mikili flýtir hefur hefur hins verið
á vinnslu þessa máls og vekur það furðu
þegar um svo stórt mál er að ræða. Læknar
og fjöldamargir aðrir hafa komið á fram-
færi athugasemdum sínum við frumvarpið
og verða nokkrar þeirra reifaðar hér.
Með frumvarpi til laga um starfsendur-
hæfingarsjóði og atvinnutengda starfs-
endurhæfingu var stefnt að því að koma á
fót nýju kerfi sem lyti í raun stjórn atvinnu-
lífsins. Kerfið mun því ekki lúta samskonar
stýringu og aðrir hlutar heilbrigðiskerfis
landsmanna. Það er mikilvægt að gæta
þess að til verði heiidstæð starfsendurhæf-
ing á íslandi en ekki tvöfalt kerfi, nýtt kerfi
til hliðar við þá starfsemi sem fyrir hefur
verið. Af slíku getur hlotist ómarkviss ráð-
stöfun fjármuna auk þess sem hætta getur
verið á því að einstaklingar lendi utan kerf-
isins. Þess vegna er nauðsyniegt að skil-
greina nákvæmlega hvernig samspil hins
nýja starfsendurhæfingarkerfis og hefð-
bundinnar læknisfræðilegrar endurhæf-
ingar á að vera. Sérstaklega verður að gæta
að því að nýja starfsendurhæfingarkerfið
drepi ekki niður eldri starfsemi á þessu
sviði sem sannað hefur gildi sitt.
Til starfsendurhæfingarsjóðanna munu
renna mjög miklir fjármunir á ári hverju.
Það er því eðlilegt að spurt sé hvort öruggt
sé að um skynsamlega ráðstöfun á fjár-
munum sé að ræða fyrir þjóðfélagið, á sama
tíma og stöðugur niðurskurður hefur verið
í fjárveitingum til bæði heilbrigðis- og vel-
ferðarmála. Svarið við þeirri spurningu
mun tíminn einn leiða í ljós. íslendingar
þekkja það vel á eigin skinni að þjónusta
heilsugæslustöðva, sjúkrahúsa og annarra
heilbrigðisstofnana hefur farið minnkandi
ár frá ári eftir efnahagshrunið 2008 vegna
sparnaðar. Það er því grundvallarkrafa að
tryggt sé að þeim fjármunum sem til nýja
starfsendurhæfingarkerfisins renna sé fag-
lega ráðstafað. Það verður hins vegar ekki
séð að ákvæði frumvarpsins tryggi nægi-
lega að fagleg og læknisfræðileg sjónarmið
verði í heiðri höfð þegar kaup á heilbrigðis-
þjónustu verða ákveðin.
Ekki er heldur gert ráð fyrir að starfsemi
starfsendurhæfingarsjóðanna lúti eftirliti
landlæknisembættisins. Slíkt eftirlit hlýtur
þó að teljast bæði eðlilegt og nauðsynlegt
þegar litið er til eðlis starfsendurhæfingar-
kerfisins og þess hve stórt í sniðum það
verður.
Það er líka rétt að hnykkja á því að frum-
varpið gerir ráð fyrir að um atvinnutengd
réttindi sé að ræða, það er að einstaklingar
öðlast réttindi með því að stunda launaða
vinnu eða þiggja bætur, svo sem frá sjúkra-
sjóðum eða styrktarsjóðum stéttarfélaga,
atvinnuleysistryggingasjóði eða fæðingar-
orlofssjóði. Starfsendurhæfingarkerfið á
að auðvelda mönnum endurkomu inn á
vinnumarkaðinn. I grein um markmið
kerfisins segir líka að tryggja eigi einstak-
lingum með skerta starfsgetu í kjölfar veik-
inda eða slysa á aldrinum 16 ára til sjötugs
atvinnutengda starfsendurhæfingu. Frum-
varpið tryggir ekki ungu fólki sem ber þess
merki að verða síðar með skerta starfsgetu
slíkan rétt. Úr því þyrfti að bæta.
Það hefur vakið athygli greinarhöfundar
að núorðið ber á því að ekki sé leitað til aðila
með sérþekkingu, eins og Læknafélagsins,
þegar heilbrigðismál eru til umfjöllunar
á Alþingi Islendinga eða í stjórnkerfinu.
Eða hitt að þegar slíks er óskað þá sé of
skammur tími gefinn til að yfirfara mál og
svara þeim á fullnægjandi hátt. Þannig var
það með það mál sem hér er til umfjöllunar.
Heilbrigðis- og réttindamál eru í eðli sínu
flókin og mikilvæg þeim einstaklingum
sem réttindanna eiga njóta. Þess vegna þarf
að vanda alla umfjöllun. Það er farsælast að
flýta sér hægt þegar um slíkt efni er fjallað!
Að lokum þetta, Læknafélag íslands og
fjölmargir aðrir sérfróðir aðilar voru ekki
beðin um álit á frumvarpi um atvinnu-
tengda starfsendurhæfingu og starfsemi
starfsendurhæfingarsjóða. Þeir þurftu sjálf-
ir að fara fram á það. Því verður varla trúað
að Alþingi hafi ætlað sér að sniðganga þá
sem best þekkja til mála. Það er ennfremur
álit mitt og margra annarra að of oft sé lítið
mark tekið á þeim umsögnum og athuga-
semdum sem stjórnvöldum berast. Of oft
virðist eingöngu vera um málamyndasam-
ráð að ræða. Alþingi íslendinga ætti ávallt
að leggja sig fram um að leita áiits sem
flestra sérfróðra aðila þegar lagafrumvörp
eru til umræðu og umfjöllunar og tryggja
þannig að öll gagnleg sjónarmið komi fram
áður en frumvörp verða að lögum. Alþingi
og stjórnkerfið þurfa að bæta vinnubrögð
sín hvað þetta varðar.
Employment-related vocational
rehabilitation and rehabilitation funds
MD, PhD, Consultant in Immunology and Transfusion
Medicine Landspítali University Hospital, Reykjavík
LÆKNAblaðið 2012/98 397