Læknablaðið - 15.07.2012, Blaðsíða 11

RANNSÓKN
Rannsókn á áhættuþáttum hjarta- og æða-
sjúkdóma hjá geðklofasjúklingum
á geðsviði Landspítala
Ólafur Sveinsson12 læknir, Kristófer Þorleifsson1 læknir, Thor Aspelund34 tölfræðingur, Halldór Kolbeinsson1 læknir
ÁGRIP
Inngangur: Rannsóknir hafa sýnt að geðklofasjúklingar lifa að jafnaði um
15-20 árum skemur en almenningur og skiptir aukin tiðni hjarta- og æða-
sjúkdóma þar mestu máli. Geðklofasjúklingar eru vangreindir og vanmeð-
höndlaðir hvað varðar sykursýki, háþrýsting og blóðfituröskun. Tilgangur
þessarar rannsóknar var að kanna algengi efnaskiptavillu, sykursýki,
háþrýstings og blóðfituröskunar meðal geðklofasjúklinga á íslandi.
Efniviður og aðferðir: Gögnum var safnað hjá 106 geðklofasjúklingum
á legu- og göngudeildum geðsviðs Kleppsspítala á árunum 2007-2009.
Niðurstöðurnar voru bornar saman við þekktar tíðnitölur úr almennu þýði.
Niðurstöður: Alls tóku 106 einstaklingar þátt í rannsókninni, 86 karl-
menn og 20 konur. Alls greindust 57% með efnaskiptavillu, samanborið
við 14% hjá almenningi, p<0,0001. ( heild reyktu 73% einstaklinganna en
21% almennings (p<0,0001). Alls voru 23,6% með háþrýsting og eingöngu
20% af þeim voru á háþrýstingsmeðferð. Meðalsystólan var 134,2 mmHg,
p=<0,001 miðað við almenning. Alls mældust 15% með fastandi sykuryfir
7 mmól/l. Eingöngu 38% þeirra voru áður greindir með sykursýki. Meðal-
þyngdarstuðull var 29,7 kg/m2, p=0,0007 miðað við almenning. Alls voru
45% haldnir offitu (þyngdarstuðull >30 kg/m2) og eingöngu 32% voru í
kjörþyngd. Alls voru 82% með mittismál yfir viðmiðunarmörkum.
Ályktanir: Líkamlegt ástand geðklofasjúklinga á Islandi er slæmt
og áhætta þeirra fyrir hjarta- og æðasjúkdómum er há. Fylgjast þarf
reglubundið með líkamsþyngd, blóðþrýstingi, blóðsykri og blóðfitum.
Nauðsynlegt er að fræða sjúklinginn um líkamlega heilsu í meira mæli og
styðja hann til lífsstílsbreytinga sem felast í heilbrigðara matarræði, meiri
hreyfingu og reyk- og vímuleysi.
Inngangur
1 Endurhæfingardeildir
geðsviðs að Kleppi,
Landspítala, 2taugadeild
Karolinska sjúkrahússins,
Stokkhólmi, 3Hjartavernd,
4Háskóli íslands.
Fyrirspurnir:
ólafur Sveinsson
olafur.sveinsson@karolinska.se
Greinin barst:
14. mars 2012,
samþykkt til birtingar:
30. maí 2012.
Engin hagsmunatengsl
gefin upp.
Rannsóknir hafa sýnt að geðklofasjúklingar lifa að
meðaltali um 15-20 árum skemur en almenningur og
skiptir aukin tíðni hjarta- og æðasjúkdóma þar mestu
máli! Efnaskiptavilla (metabolic syndrome) er sterkur
áhættuþáttur fyrir hjarta- og æðasjúkdómum. Svokölluð
CATIE-rannsókn (The Clinical Antipsychotic Trials of
Intervention Effectiveness schizophrenia trial) sýndi
fram á að algengi efnaskiptavillu er mikið og marktækt
aukið meðal langveikra geðklofasjúklinga í Bandaríkj-
unum.2 Rannsóknir á Norðurlöndum hafa staðfest hið
sama.3-4
Margar faraldsfræðilegar rannsóknir hafa sýnt aukn-
ar reykingar meðal geðklofasjúklinga. Algengi reykinga
hjá almenningi hefur minnkað frá 45% á sjöunda ára-
tugnum í 25% í dag, en er mun hærra meðal geðklofa-
sjúklinga (70-90%) og virðist ekki fara lækkandi.5-6
Þekkt er að geðrofslyf, ekki síst nýju óhefðbundnu
lyfin, geta valdið þyngdaraukningu og truflun á blóð-
fitu- og sykurefnaskiptum. í dag eru flestir geðklofasjúk-
lingar meðhöndlaðir með lyfjum úr fyrrnefndum flokki.
Óhefðbundnu geðklofalyfin klózapín og ólanzapín eru
sérstaklega þekkt fyrir að valda þyngdaraukningu og
truflun á blóðfitu- og sykurefnaskiptum.7 Helsta ástæða
þyngdaraukningarinnar er talin vera blokkun á hista-
mín- og serótónínviðtökum.
Rannsóknir hafa sýnt að geðklofasjúklingar hreyfa
sig einnig minna og borða óhollari mat en almenning-
ur.9-10 Virðast þeir sækja mikið í kolvetnisríka fæðu á borð
við sælgæti og gosdrykki. Ástæður þess eru ekki vel
þekktar en þær kann að mega rekja að einhverju leyti til
lyfjanna. Hreyfingarleysið skýrist einnig af vanvirkni
(neikvæðum einkennum) sem eru hluti af langvinnu
sjúkdómsmynstri geðklofasjúkdóms.
Almennt hafa rannsóknir ekki sýnt aukna tíðni
háþrýstings meðal geðklofasjúklinga með óyggjandi
hætti.5 Sumar rannsóknir hafa hins vegar sýnt fram
á undirmeðhöndlun háþrýstings meðal þessa hóps. í
CATIE-rannsókninni í Bandaríkjunum var til að mynda
aðeins rúmlega einn þriðji geðklofasjúklinga með há-
þrýsting á háþrýstingslyfjum."
Sykursýki er tvöfalt algengari meðal geðklofasjúk-
linga en hjá almennu þýði.5-12 Hreyfingarleysi og offita
eru taldar mögulegar skýringar. Rannsóknir hafa sýnt
að nýju geðklofalyfin, sérstaklega lyfin ólanzapín og
klózapín, geti aukið áhættu á sykursýki!3-14
Hækkuð þríglýseríð og lækkað HDL-kólesteról eru
algengari hjá geðklofasjúklingum en almennu þýði!1 í
CATIE-rannsókninni kom í ljós að eingöngu 12% sjúk-
linga með blóðfituröskun voru á meðferð.11
Tilgangur þessarar rannsóknar var að kanna algengi
efnaskiptavillu, offitu, sykursýki, háþrýstings og blóð-
fituröskunar meðal geðklofasjúklinga á íslandi.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin var þverskurðarrannsókn á geðklofasjúk-
lingum legu- og göngudeilda endurhæfingarþáttar geð-
sviðs Kleppsspítala. Rúmlega helmingur voru göngu-
deildarsjúklingar og tæplega helmingur inniliggjandi.
Af 138 sjúklingum sem boðin var þátttaka, tóku 106
LÆKNAblaðið 2012/98 399