Læknablaðið - 15.07.2012, Blaðsíða 16

RANNSOKN
Mynd 1. Meðalskor (staðalfrávik) hvers undirþáttar KOOSfyrir og eftir meðferð við
hnékvilla. ADL = athafnir daglegs lífs. ÍT= íþróttir og tómstundir. Marktækur munur
fannst millifyrri og seinni mælingar allra þátta listans (p<0,001).
100
80-
I 60
E
'<D 40 -
cn
20- X
X
x +
X X
X
X
X *
☆
* X p+ ^
+
XXX
X
+ o .. _ .
O p»* o

o Einkenni
☆ Verkir
I ADL
X IT
+ Lífsqæði
20
40
—I—
60
—r-
80
—I—
100
Fyrri maeling
Mynd 2. Skor utidirþátta KOOS við endurteknar mælingar á óbreyttu ástandi. ADL =
athafnir daglegs lífs. ÍT = íþróttir og tðmstundir.
listans; 3) tölfræðileg fylgni væri milli mælinga KOOS-listans og
annarra tengdra útkomumælinga; 4) greina mætti milli þriggja
hópa með misalvarlega hnékvilla með skorum KOOS-listans, en
alvarleiki var skilgreindur út frá þeim úrræðum sem sóst var eftir.
Vinnutilgáturnar voru þær að skor allra undirþátta KOOS myndi
hækka marktækt hjá fólki sem sótti meðferð, á meðan samræmi
milli endurtekinna mælinga yrði hjá þeim sem ekki hlutu með-
ferð; að fylgnistuðull yrði hæstur milli þess undirþáttar KOOS
sem best tengdist samanburðarmælingunni; að meðalútkoma
undirþátta KOOS yrði ólík milli þriggja hópa fólks með misalvar-
lega hnékvilla (hópur með alvarlegri hnékvilla fengi þeim mun
lægra skor).
Efniviður og aðferðir
Stöðluð aðferð var notuð við þýðingu, bakþýðingu og forprófun
listans13,14 og leyfi fyrir rannsókninni fengið hjá vísindasiðanefnd,
auk þess sem hún var tilkynnt til Persónuverndar. Alls fengust 145
manns til þátttöku og komu úr samfélagi Háskóla íslands (auglýst
var eftir einstaklingum sem fundu fyrir einkennum í hné en leit-
uðu ekki eftir meðferð á þeim tíma; n=28), af tveimur endurhæf-
ingarstofnunum þar sem fólk dvelur í lengri eða skemmri tíma og
af sjúkraþjálfunarstofu í Reykjavík (sjúkraþjálfarar kynntu rann-
sóknina fyrir einstaklingum sem voru í virkri meðferð við hné-
kvilla; n=55), og af tveimur spítölum (sjúkraþjálfarar eða hjúkrun-
arfræðingar kynntu rannsóknina fyrir einstaklingum sem voru á
leið í liðskipti; n=62). Skipun í hópa valt á alvarleika hnékvillans,
byggt á því hvort einstaklingur sóttist eftir virkri meðferð (M) eða
ekki (E), eða liðskiptum (L). Algengustu sjúkdómsgreiningarnar
voru slitgigt í hné, áverki á hnéskel, liðþófa eða -bönd, festumein
eða óskilgreind óþægindi frá hné. Meðalaldur (staðalfrávik) þátt-
takenda var 55,6 (18,5) og líkamsþyngdarstuðull 24,8 (4,5) (tafla 1).
Utilokaðir frá þátttöku voru þeir sem fundu fyrir einkennum frá
öðrum liðamótum ganglima en hné. Ef einkenni voru frá báðum
hnjám var viðkomandi beðinn að svara með tilliti til þess sem olli
meiri einkennum og/eða færniskerðingu.
Auk þess að svara KOOS-listanum, skráðu þátttakendur hné-
verk á 100 millimetra (mm) VAS-kvarða15 og skráðu eigið mat á
starfrænni færni í hné við athafnir daglegs lífs með því að velja
tölustaf frá 0 til 100, þar sem 100 gaf til kynna færni fyrir hné-
áverka.2 Að auki var hluti þátttakanda (n=67) prófaður með ,timed
up-and-go' (TUG)-prófinu16 sem er tímataka við það að standa upp
úr stól, ganga 3 metra, snúa við, ganga til baka og setjast. Prófið var
notað fyrir aldraða og aðra þátttakendur sem áttu í erfiðleikum
með þá þætti sem prófið metur; almenna göngufærni og jafnvægi.
Hópur þátttakenda (n=28), sem ekki voru í meðferð vegna hné-
kvillans og lýst höfðu einkennum sínum sem nokkuð stöðugum,
fyllti listann út í tvígang með að jafnaði 6,4 (5,8) daga millibili til að
prófa áreiðanleika hans. Annar hópur fólks (n=28) svaraði KOOS
með að meðaltali 27 (15) daga millibili ásamt því að skrá verki og
mat á færni, fyrir og eftir að hafa fengið meðferð vegna hnékvill-
ans, til að kanna breytingu á þessum mælingum. Færni 13 þeirra
var einnig prófuð með TUG.
Við tölfræðiúrvinnslu var notaður ICC21 áreiðanleikastuðull
með 95% öryggismörkum17 til að meta áreiðanleika endurtekinna
mælinga (test-retest). Fyrirfram var ákveðið að ICC yfir 0,70 og
neðri öryggismörk yfir 0,60 yrði ásættanleg niðurstaða.18 Staðal-
villa mælingarinnar (standard error of the measurement, SEM), sem
gefur til kynna skekkju milli endurtekinna mælinga, var reiknuð,
og notuð til að reikna þá stærð sem gefur til kynna mælanlega
breytingu yfir tíma (minimal detectable difference, MDD). Pöruð t-
próf voru notuð til að meta þá breytingu á KOOS-skori sem varð
hjá þeim sem hlutu meðferð við hnékvilla sínum. Innri áreiðan-
leiki undirþátta listans var metinn með Cronbrach's alpha og var
ákveðið að sá stuðull yrði að ná í það minnsta 0,70 til að þykja
ásættanlegt.18 Réttmæti var metið með Pearsons-fylgnistuðli vegna
tengsla milli KOOS og annarra mælinga (VAS, tölulegt mat á starf-
rænni færni í hné, TUG). Mismunur á útkomum hjá hópunum
þremur (M, E, og L) var metinn með einhliða greiningu á breyti-
leika (ANOVA). Miðað var við marktektarmörk p<0,05. Við töl-
fræðiúrvinnslu var notaður SPSS®-hugbúnaður (PASW Statistics
18, SPSS Inc, Chicago, IL).

404 LÆKNAblaðið 2012/98