Læknablaðið - 15.07.2012, Blaðsíða 30

UMFJÖLLUN O G GREINAR
Rannsóknir eins og
boðhlaup þar sem
einn tekur við annars kefli
- segir Einar S. Björnsson meltingarlæknir
■ ■ ■ Mynd og texti Anna Björnsson
Einar S. Björnsson er yfirlæknir á lyf-
lækningasviði Landspítala og prófessor
í meltingarlækningum við læknadeild
Háskóla íslands. Hann hefur staðið í
ströngu að undanförnu vegna þings
norrænna meltingarlækna sem haldið
var í Reykjavík dagana 12.-15. júní síð-
astliðinn. Ráðstefnan var tvö ár í undir-
búningi og eftir að henni var lokið beið
hans og annarra meltingarlækna á Land-
spítalanum ærið verkefni í vinnunni, en
þrátt fyrir það gaf hann sér tíma í spjall
við Læknablaðið.
Það lá beinast við að spyrja Einar hvernig
áhugi hans á sérgreininni vaknaði.
„Aðdragandinn var ef til vill nokkuð
óvenjulegur, þar sem ég fór fyrst eitt ár í
sálarfræði og tvö ár í heimspeki við Há-
skóla íslands en þaðan lá leiðin í læknis-
fræðina. Þegar ég var í framhaldsnámi
og var að taka grunninn í lyflæknisfræði
í Gautaborg fékk ég áhuga á meltingar-
sjúkdómum, ekki síst vegna þess að mér
líkaði vel við þá sem unnu á þeirri deild
á sjúkrahúsinu. Þeir vöktu áhuga minn
og það varð úr að ég hélt áfram í þeirri
sérgrein. Ég hafði sérstaklega áhuga á
lifrarsjúkdómum og speglunum, þetta var
fjölbreytt starf og krafðist þess að maður
gerði eitthvað áþreifanlegt. Svo fór ég að
fást við rannsóknir, ekki síst vegna þess
að ég hafði góðan leiðbeinanda, Dr. Abra-
hamsson, prófessor á Sahlgrenska sjúkra-
húsinu í Gautaborg. Ég varð hugfanginn
af klínískum sjúklingatengdum rann-
sóknum. Alls var ég í Svíþjóð í 18 ár og tvö
ár í Bandaríkjunum að vinna að margvís-
legum rannsóknum." Einar lauk doktors-
ritgerð sinni árið 1994 og varð dósent við
læknadeild háskólans í Gautaborg 2001 og
prófessor árið 2006. Frá árinu 2009 hefur
hann verið yfirlæknir á lyflækningasviði
Landspítala samhliða prófessorsstöðunni.
Stöndum vel i samanburði
við nágrannaþjóðirnar
Hvernig standa íslendingar í samanburði
við nágrannaþjóðirnar á þessu sviði?
„Frekar vel er óhætt að segja. Hér eru
það til dæmis meltingarlæknar sem sjá
um meðferð bráðra blæðinga frá melt-
ingarvegi og það hefur skilað sér í góðum
árangri, en í Danmörku og Svíþjóð sjá
almennir skurðlæknar mestu leyti um
þetta. Hér er aðeins 1% sjúklinga sem þarf
að fara í bráðaaðgerð vegna blæðinga,
þannig að í flestum tilfellum gengur vel
að meðhöndla blæðingar með lyfjum eða
gegnum speglunartæki. En það þarf auð-
vitað bæði að segja kost og löst og ég vildi
gjarnan sjá meiri rannsóknaráhuga hjá
meltingarlæknum. Einkapraxísinn hefur
orðið fyrirferðarmeiri en rannsóknirnar
og við höfum marga lækna í hlutastörfum,
sem síðan þurfa að sinna stofunum sínum
úti í bæ. Landspítali er háskólasjúkrahús
og hér eiga að vera rannsóknir og kennsla.
Þjónusta við sjúklinga og kennsla er mjög
góð, en rannsóknirnar þyrftu að vera
umfangsmeiri."
Það sem hvergi birtist gagnast fáum
„Það sem ég hef reynt að gera til að bæta
úr skorti á rannsóknum er að fá yngri
lækna og læknanema til að sinna ýmsum
verkefnum á sviði rannsókna. Það hefur
gefist vel og vakið áhuga þeirra á rann-
sóknum og einnig á þeim lífsstíl sem
fylgir því að kynna rannsóknir sínar á
erlendum ráðstefnum, í stað þess að mæta
á ráðstefnur einungis sem áheyrendur.
Þetta fyrirkomulag er gott því það hlýtur
að vera markmið okkar og skylda að næla
í unga fólkið og fá það til að vera virkt í
rannsóknum og kynnast þeirri aðferða-
fræði sem þar er beitt. Það eru einkum
sjúklingatengdar rannsóknir sem ég hef
fengist við, en grunnrannsóknir eru auð-
vitað afskaplega mikilvægar. Ég vil gefa
yngri læknum tækifæri til að kynnast
þessari hlið starfsins og flestir læknar
ættu að sinna rannsóknum að einhverju
leyti. Það eru svo mörg sjúklingatengd
verkefni sem ástæða er til að líta á, til
dæmis að safna saman sjaldgæfum til-
fellum sem geta vakið áhuga eins í dag
og annars á morgun. Að mörgu leyti er
þetta eins og boðhlaup þar sem keflið er
rétt til næsta manns og nýjar spurningar
vakna við lestur á niðurstöðu rannsókna.
En forsenda til að þetta virki er að skrifa
um tilfellin og fá greinarnar birtar, það
sem er birt hefur gildi fyrir framtíðina
en ef ekkert er skrifað gagnast það fáum.
Ég get tekið dæmi um nema sem var að
skrifa grein um blæðingar frá neðri hluta
meltingarvegar og hvaða lyf tengdust
aukinni blæðingu. Þessar upplýsingar eru
vel til þess fallnar að vekja fleiri spurn-
ingar og búa í haginn fyrir rannsóknir
framtíðarinnar. Hérlendis höfum við góða
aðstöðu til rannsókna, góða gagnagrunna
bæði hjá landlæknisembættinu, útskriftar-
greiningar, krabbameinsskrána og lyfja-
418 LÆKNAblaðiö 2012/98