Læknablaðið - 15.07.2012, Blaðsíða 15

RANNSÓKN
KOOS-spurningalistinn til mats á
einkennum og færni í hné; réttmæti
og áreiðanleiki íslenskrar þýðingar
Kristín Briem sjúkraþjálfari
ÁGRIP
Tilgangur: KOOS-spurningalistinn (Knee injuryand Osteoarthritis
Outcome Score) hefur 5 undirþætti sem meta einkenni í hné, starfræna
færni við athafnir daglegs lífs, íþróttir og tómstundir, auk áhrifa skertrar
færni á þátttöku einstaklingsins og lifsgæði. Hann hefur verið þýddur á
mörg tungumál og gagnast bæði í klíník og fjölþjóðlegum rannsóknum.
Tilgangur þessarar rannsóknar var að meta réttmæti og áreiðanleika
íslenskrar þýðingar KOOS-spurningalistans og notagildi kvarðans til að
mæla breytingar yfir tíma.
Efniviður og aðferðir: Alls svöruðu 145 einstaklingar listanum, og skráðu
verki á VAS-kvarða tyisuat anaiog scale) og tölulegt mat á færni í hné
við daglegar athafnir, auk þess sem hluti þátttakenda framkvæmdi TUG
(itimed up-and-go) færnipróf. Samræmi við endurteknar mælingar var
metið með ICC-gildi, innra réttmæti með Cronbach's alpha, og fylgni
undirþátta kvarðans við aðrar útkomumælingar var metin með Pearson's
fylgnistuðli. Þátttakendum var skipt í hópa samkvæmt alvarleika hnékvilla
og einþátta ANOVA notuð til að kanna hvort munur fyndist á meðalútkomu
milli hópanna.
Niðurstöður: Marktæk breyting varð á útkomu allra undirþátta KOOS hjá
þeim sem fengu meðferð við hnékvilla sínum (p<0,001), en engin breyting
varð milli mælinga hjá einstaklingum með óbreytt ástand í hné (ICC-gildi
frá 0,825 til 0,930). Cronbach's alpha var á bilinu 0,726 til 0,966 fyrir
undirþætti KOOS. Tölfræðileg fylgni fannst milli allra undirþátta KOOS og
verkjamats með VAS-kvarða, tölulegs mats á eigin færni í hné og frammi-
stöðu i TUG-prófinu (p<0,001).
Ályktun: Niðurstöður rannsóknarinnar benda til þess að íslenska KOOS-
spurningalistann megi nota sem klíníska mælingu og í rannsóknum til
mats á einstaklingum með margvíslega hnékvilla.
Námsbraut I sj úkraþjálfun,
læknadeild Háskóla
íslands.
Fyrirspurnir:
Kristín Briem
kbriem@hi.is
Rannsóknin var unnin
með aðstoð starfsfólks
á Landspítala,
Sjúkrahúsinu á Akureyri,
endurhæfingarstofnunum
á Reykjalundi og
NLFÍ Hveragerði, og
Sjúkraþjálfun íslands.
Greinin barst:
22. febrúar 2012,
samþykkt til birtingar:
5. júní 2012.
Engin hagsmunatengsl
gefin upp.
Inngangur
Mælingar á einkennum og færni einstaklinga með stoð-
kerfisvandamál fela gjarnan í sér einhvers konar sjálfs-
mat í formi spurningalista, auk færnimiðaðra prófa
og sérprófa. Dæmi um einfalt sjálfsmat er svokallaður
VAS-kvarði (visual analog scalé) en til eru aðrir áþekkir
kvarðar, þar sem viðkomandi setur tölustaf sem mat á
sársauka eða líkamlegri færni.1-2 Slík mæling nær þó
ekki yfir stóran hluta þeirra einkenna og færniskerð-
inga sem fólk með stoðkerfiseinkenni upplifir, og því
hafa verið þróaðir ýmsir sértækir spurningalistar til
nákvæmara mats á þeim þáttum sem lýsa afleiðingum
áverka og sjúkdóma. Mikilvægt hlýtur að teljast að þýða
erlenda spurningalista á íslensku til að fjölga þekktum
mælitækjum sem má nýta til að meta og endurmeta
líðan, líkamsstarfsemi og lífsgæði einstaklinga með
stoðkerfisvandamál hérlendis. Notkunarmöguleikar
slíkra lista hafa ekki bara klínískt gildi, því þeir geta
verið mikilvægt mælitæki í fjölþjóðlegum rannsóknum.
KOOS-spurningalistinn (Knee injury and Osteoart-
hritis Outcome Score) var þróaður af Roos og félögum3 til
að meta líðan og starfræna færni fólks með áverka í hné,
jafnframt því að meta áhrif skertrar færni á þátttöku og
lífsgæði. Við þróun listans fékkst leyfi til að taka Wes-
tern Ontario and MacMaster Universities (WOMAC)4
slitgigtarkvarðann óbreyttan inn sem þrjá af 5 undir-
þáttum KOOS, og er því hægt að reikna WOMAC-skor
úr KOOS-listanum. Enda þótt einstök mælitæki henti
sjaldan fyrir ólíka sjúklingahópa þykir KOOS eitt af
fáum sem nýtist jafnt til mats á einstaklingum eftir
krossbandsslit, staðbundinn brjóskáverka eða með slit-
gigt í hné.5 Einnig er sýnt að listinn inniheldur spurn-
ingar sem varða mikilvæg einkenni og hreyfihömlun
fólks með slitið fremra krossband, einangraða rifu í
liðþófa eða slitgigt í hné.6 Það tekur um 10 mínútur að
svara listanum í heild sinni, en skor er gefið fyrir 5 und-
irþætti: verki (9 spurningar), önnur einkenni (7 spurn-
ingar), færni til daglegra athafna (17 spurningar), færni
til að sinna íþróttum og tómstundum (5 spurningar)
og lífsgæði (4 spurningar). Svörin gefa hvert um sig 0-4
stig, en stigafjöldi hvers undirþáttar er umreiknaður í
skor frá 0-100, þar sem 100 bendir til engra einkenna eða
færniskerðingar. Listinn hefur verið þýddur á fjölmörg
tungumál og réttmæti og áreiðanleiki þýddra spurn-
ingalista verið staðfestur.712 íslensk þýðing á listanum
hefur ekki verið prófuð og því var tilgangur þessarar
rannsóknar að meta réttmæti og áreiðanleika íslenskrar
þýðingar KOOS-spurningalistans og notagildi kvarð-
ans til að mæla breytingar yfir tíma með því að prófa
hvort: 1) Marktæk breyting yrði á skori eftir meðferð
(responsiveness), á meðan engin breyting yrði hjá ein-
staklingum sem fengu ekki meðferð; 2) sýnt yrði fram
á innri áreiðanleika (internal consistency) allra þátta
LÆKNAblaðið 2012/98 403