Læknablaðið - 15.06.2013, Blaðsíða 7
RITSTJÓRNARGREIN
Allar dyr inn í velferðarþjónustuna ættu
að vera þær réttu fyrir vímuefnafíkilinn
Þórarinn
Tyrfingsson
yfirlæknir á
Sjúkrahúsi SÁÁ,
Vogi
thorarinn@saa.is
Nýlega gerðu Háskóli fslands, íslensk
erfðagreining og Samtök áhugafólks um
áfengis- og vímuefnavandann (SAA) með
sér samstarfssamning um kennslu og rann-
sóknir. Meginmarkmið samningsins er að
efla gæði meðferðar við fíknisjúkdómum
og þekkingu á þeim. Þó að samstarf þess-
ara aðila á sviði rannsókna og meðferðar
hafi verið talsvert undanfarin ár og skilað
góðum árangri markar þessi samningur
nokkur tímamót. Við hjá SÁÁ bindum því
vonir við að þessi samningur sé enn eitt
skrefið til að auðvelda okkur að auka þekk-
ingu á fíknisjúkdómum hér á landi.
SÁÁ er stofnað í október 1977 og hefur
tekist að byggja upp og starfrækja sjálf-
stæðar meðferðarstofnanir og viðamikla
alhliða meðferð fyrir áfengis- og vímuefna-
sjúklinga. í dag reka samtökin Sjúkrahúsið
Vog, tvö endurhæfingarheimili, Vík á Kjal-
arnesi og Staðarfell í Dölum, auk göngu-
deilda í Reykjavík og á Akureyri. Þessar
sjúkrastofnanir vinna saman sem ein
heild og veita fíklunum alhliða þjónustu.
Við uppbyggingarstarfið hafa samtökin
notið óvenju mikils stuðnings almennings,
stjórnmálamanna, embættismanna og heil-
brigðisstarfsfólks.
Heilbrigðisstarfsmenn SÁÁ líta á
þennan samning sem viðurkenningu á ár-
angursríku meðferðarstarfi á vegum sam-
takanna um áratuga skeið og góðu sjúk-
lingabókhaldi með vandaðri skráningu
á neysluvanda hvers og eins. Um leið sjá
þeir aukin tækifæri til samskipta við aðra
heilbrigðisstarfsmenn og sóknarfæri til að
koma enn frekar að kennslu heilbrigðis- og
velferðarstétta.
Á sjúkrahúsinu Vogi gefst einstakt
tækifæri fyrir nema í heilbrigðisfræðum til
að fylgjast með afeitrun fíkla og kynnast
hvernig staðið er að greiningu geðrænna og
líkamlegra fylgikvilla hjá þeim. Sjá síðan
hvernig meðferðin þar stuðlar að samstarfs-
vilja sjúklinga og eykur þeim áhugahvöt til
góðra breytinga og áframhaldandi með-
ferðar og eftirfylgni. í lok árs 2012 höfðu
8,8% íslendinga á aldrinum 15-64 ára leitað
sér meðferðar á Vogi, 12,3% karla og 5,4%
kvenna. Á hverju ári innritast þar um 2200
sjúklingar af báðum kynjum á aldrinum
14-80 ára með mismunandi fíknivanda og
neysluvenjur. Á Vogi hefur verið safnað
skipulega miklum upplýsingum síðustu
tvo áratugi um þennan stóra sjúklingahóp.
Þau gögn eru afar verðmæt heimild um
þróun, eðli og umfang vímuefnavandans
á Islandi á þeim tíma.
Stóru dyrnar á Sjúkrahúsinu Vogi
eru ekki einu dyrnar sem áfengis- og
vímuefnafíklar ganga um á leið sinni
inn í heilbrigðisþjónustuna. Sífellt fleiri
vímuefnasjúklingar koma mikið veikir af
fylgikvillum eða vegna eitrana á bráða-
móttöku og leggjast þaðan inn á geðdeild,
taugadeild, smitsjúkdómadeild og melting-
ardeild Landspítala og lyflækningadeild
Fjórðungssjúkrahússins á Akureyri. Til
að auka gæði og skilvirkni þjónustunnar
sem þessir sjúklingar fá þurfa hinar ýmsu
deildir sjúkrahúsanna og SÁÁ að auka
samvinnu og samstarf enn frekar um-
fram það sem nú tíðkast. Grunnurinn að
slíkri samþættingu og samvinnu er aukin
samvinna um kennslu og viðurkenning á
nauðsyn þess að allar heilbrigðisstéttir fái
góða klíníska kennslu í fíknilækningum og
að tíminn í starfsþjálfun þar verði metinn
eins og hver annar námstími bæði í grunn-
og framhaldsnámi.
Full þörf er á að samráðsnefndin sem
sér um framkvæmd samstarfssamnings-
ins setji sér háleit markmið. Hafa verður
að leiðarljósi að gera allar dyr heilbrigðis-
kerfisins, og reyndar velferðarkerfisins alls,
að réttum dyrum fyrir vímuefnafíkilinn.
Kalla heilsugæsluna einnig til aukinnar
samvinnu um kennslu í forvörnum og
styðja hana til betri eftirfylgni með vímu-
efnafíklum.
Markmið okkar hlýtur að vera að leitast
við að tryggja að hvar sem vímuefnafík-
illinn þarf þjónustu í velferðarkerfinu mæti
hann skilningi fremur en fordómum. For-
senda þess er að næg þekking sé til staðar
hjá starfsfólki þjónustunnar, þekking og
skilningur sem stuðli að réttri greiningu
og áhugahvöt hjá fíklinum til að sækja
sér nauðsynlega meðferð og eftirfylgd.
Litið verði svo á að hann þjáist af sérstök-
um langvinnum heilasjúkdómi sem kallar
á sérhæfða faglega meðferð sem skilar oft
góðum árangri ef rétt er að farið þótt hrös-
un sé algeng á þeirri vegferð. Að meðferð
lokinni þarfnast sjúklingur svipaðrar eftir-
fylgni og aðrir sjúklingar sem þjást af lang-
vinnum sjúkdómum og komi í árlegt eftir-
lit þar sem greind verður áhætta á föllum
og staða fylgikvilla.
All doors into the healthcare system should be the right
doors for the alcohol- and drug addict
Þórarinn Tyrfingsson
Medical director of Addiction Hospital Vogur
LÆKNAblaðið 2013/99 279