Læknablaðið - 15.06.2013, Blaðsíða 31

UMFJÖLLUN O G GREINAR
„Full áslæða til að veltafyrir sér Iwort það séu ekki í einhverjum tilfellum samfélagslegar ástæður fremur en einstaklingsbundið sjúklegt ástand sem vcldur erfiðleikunum," segir
Ingólfur Einarsson barnalæknir á Greiningar- og ráðgjafarstöð ríkisins.
hverfurófinu. Taugafrumurnar þroskast
mjög hratt á fyrstu árum barnsins, þær
tengjast og mynda gríðarlega flókin
net taugamóta á fyrstu fimm árum ein-
staklingsins. Vísindamenn hafa verið
að finna frávik víða í heilaberkinum hjá
einhverfum einstaklingum, sem hefur
áhrif á marga þætti, svo sem málþroska,
hreyfiþroska og féiagsfærni, ennfremur
sérkennilega og áráttukennda hegðun.
Mestu breytingar hafa sést í vinstra
heilahveli á svæðum sem sinna máltöku
og málskilningi. Þá hefur verið sýnt fram
á mjög greinilega skerta starfsemi svokall-
aðra spegiifruma, „mirror neurons", sem
eru staðsettar í framheilanum. Þær gegna
lykilhlutverki í því hvernig börn læra af
öðrum með því að fylgjast með og herma
síðan eftir. Þessi skerðing á getu til að
herma hegðun eða athafnir eftir öðrum
er eitt af grunnatriðum í skilgreiningu á
einhverfu. Þetta hefur lengi verið þekkt
en hin líffræðilega ástæða var ekki þekkt
fyrr en spegilfrumurnar voru uppgötvaðar
fyrir 8-10 árum.
Uppgötvun spegilfruma er einnig
talin renna frekari stoðum undir eldri
sálfræðikenningu, „Theory of Mind" sem
snýst um það að með auknum þroska áttar
einstaklingurinn sig á því að aðrir hugsa
öðruvísi en hann og hann getur sett sig
í spor annarra og haft skilning á tilfinn-
ingum og hegðun þeirra. Einstaklingar á
einhverfurófinu eiga mjög erfitt með þetta
og sumir geta þetta alls ekki og það veldur
þeim skiljanlega miklum erfiðleikum í
ölium samskiptum við aðra."
Ingólfur bætir því við að í tengslum
við þessar uppgötvanir á hlutverki spegil-
frumanna hafi sprottið upp vangaveltur
um tengsl siðblindu við einhverfu. „Sumir
vilja meina að þeir sem eru siðblindir hafi
jafnvel verið á einhverfurófinu í æsku.
Þetta skarast að minnsta kosti að því leyti
að siðblindir og einhverfir geta ekki sett
sig í spor annarra, þó siðblindingjarnir
hafi yfirleitt mjög góða samskiptahæfi-
leika og kunni að spila á tilfinningar og
LÆKNAblaðiö 2013/99 303