Læknablaðið - 15.06.2013, Blaðsíða 14

RANNSÓKN
Ef ástæður þess að einstaklingar eru flokkaðir með óeðlilegt
hjartalínurit eru bornar saman í okkar rannsókn og rannsókn
Weiner og félaga 201014 eru nokkur atriði sem vekja athygli. Breyt-
ingar sem voru algengari í okkar rannsókn eru hægri öxull, nei-
kvæðar T-bylgjur og vinstri öxull. Talsvert fleiri voru með hægri
öxul í okkar rannsókn samanborið við aðrar rannsóknir.15 Hægri
öxull sést oft hjá börnum15 og því er hugsanlegt að hægri öxull hjá
ungum íþróttamönnum sé á einhvern hátt leifar frá bernsku, enda
fór tíðni hægri öxuls lækkandi með aldri. Vert er að athuga nánar
ástæður og þýðingu þessa fyrir íþróttamanninn.
Hjartaómun:
Hátt hlutfall óeðlilegra hjartaómskoðana vekur óneitanlega athygli
í rannsókn okkar. Við flokkanir ómskoðana var stuðst við skil-
greiningar ASE (American Society of Echocardiography).6 Líklegt
er að sá staðall taki ekki tillit tii lífeðlisfræðilegra breytinga sem
verða á hjörtum íþróttamanna og rekja má til mikillar líkamlegrar
þjálfunar. Til dæmis er þekkt að íþróttamenn eru almennt með
aukna vinstri slegilsþykkt16 sem veldur því að þeir flokkast gjarn-
an með óeðlilega hjartaómskoðun samkvæmt skilmerkjum ASE.
Algengasta ástæða þess að hjartaómun var flokkuð sem óeðlileg
var að þykkt sleglaskila var meiri en 14 mm. Næstalgengast var að
bakveggsþykkt var meiri en 14 mm. Mikilvægt er að skilgreina ný
viðmið fyrir ómskoðanir íþróttamanna líkt og gert hefur verið fyr-
ir hjartalínurit.17 Þegar niðurstöður hjartaómskoðana eru bornar
saman við nokkrar stórar erlendar rannsóknir 18-21 kemur í ljós að
veggþykkt vinstri slegils er nokkru meiri í okkar rannsókn.
Niðurstöður rannsóknarinnar gefa til kynna að efri mörk vegg-
þykktar vinstri slegils íslenskra knattspyrnumanna séu 16 mm og
efri mörk þvermáls vinstri slegils í enda hlébils sé allt að 65 mm.
Þetta er í samræmi við aðrar rannsóknir þar sem 16 mm eru talin
efri mörk vinstri slegilsþykktar í íþróttahjarta áður en það getur
talist sjúkdómsástand.18'20,22'23
Samkvæmt Maron og félögum teljast þeir sem eru með þykkt
vinstri slegils á bilinu 13-15 mm vera á gráu svæði hvað varðar
skilin milli ofþykktarsjúkdóms í hjartavöðva og íþróttahjarta og
þarfnast því frekari rannsókna.24 I þessari rannsókn kom í ljós að
átta höfðu bakveggsþykkt sem var 14 mm eða meira og í fimmtán
tilvikum var þykkt selglaskila meiri en 14 mm. Því gæti verið rétt
að íhuga að hafa viðmiðunarstærðir þessara gilda hærri fyrir óm-
skoðanir hjá knattspyrnumönnum.
Sýnt hefur verið fram á að stækkun vinstri gáttar í þjálfuðum
íþróttamönnum er ekki undanfari sjúkdóms heldur frekar saklaus
aukaverkun af erfiðum langvinnum æfingum.25 Mest mældist
þvermál vinstri gáttar 45 mm í þessari rannsókn sem er undir þeim
lífeðlisfræðilegu mörkum sem fyrri rannsóknir hafa sett um skilin
á milli stækkunar vegna íþróttahjarta og hjartavöðvasjúkdóma; 50
mm hjá fullorðnum og 45 mm hjá íþróttafólki á unglingsaldri.20-26
Þessi rannsókn staðfestir þær niðurstöður. Það má einnig leiða
hugann að því hvort stækkandi vinstri gátt gæti verið afleiðing
stífleika í fyllimynstri vinstri slegils í hlébili.
Veggþykkt og þvermál vinstri slegils var meiri meðal eldri leik-
manna en þeirra sem voru yngri. Einnig var vinstri slegilmassi
meiri meðal eldri leikmannana. Þetta er í samræmi við aðrar rann-
sóknir.27 Fylgni við aldur bendir til þess að breytingarnar megi
rekja til áralangrar þjálfunar.
Samanburður á hjartalínuritum og hjartaómunum:
Aðeins lítill hluti þeirra sem voru með óeðlilegt hjartalínurit var
með greinilega óeðlilega hjartaómskoðun. Algengt var að leik-
menn hefðu há R- eða S-útslög í rannsókn okkar. Þetta er oft talið
geta bent til þykknunar á vinstri slegli.5 Þegar hópur þeirra sem
var með útslög yfir 35 mm var borinn saman við hina, kom ekki
fram marktækur munur hvað varðar þykkt vinstri slegils eða sleg-
ilrúmmál. Þetta styður þá niðurstöðu að ekki sé samband milli
R- eða S-útslaga í hjartalínuritum og stærðar eða þykktar vinstri
slegils hjá íþróttamönnum. Meðalþvermál vinstri gáttar í rann-
sókn okkar var minna en í nokkrum öðrum rannsóknum.25'29
Enginn munur var á stærð vinstri slegils og veggþykkt milli
þeirra sem höfðu óeðlilegt hjartalínurit og þeirra sem voru með
eðlilegt hjartalínurit. Þetta bendir til þess að hjartalínurit hafi lítið
sem ekkert forspárgildi fyrir lífeðlisfræðilegar breytingar á bygg-
ingu hjartans sem unnt er að greina í hjartaómun.
Stór ítölsk rannsókn sýndi að samband er á milli hæsta R- eða
S-útslags og stærðar vinstri slegils, þykktar slegils, þyngdar og
stærðar vinstri gáttar.5 Rannsókn okkar sýnir engin slík tengsl.
Sambærileg rannsókn á knattspyrnumönnum sýndi svipaðar
niðurstöður og okkar rannsókn, þ.e. engin tengsl milli útslaga
hjartalínurits og þykktar eða stærðar vinstri slegils í hjartaóm-
skoðun.27 Aðeins 15 % þeirra sem voru með óeðlilegt hjartalínurit
voru með greinilega óeðlilega hjartaómun. Þessar niðurstöður eru
í samræmi við aðrar rannsóknir þar sem sýnt hefur verið fram á
háa tíðni falskt jákvæðra hjartalínurita í sambærilegu þýði.30
Ályktanir:
Algengi óeðlilegs hjartalínurits hjá íslenskum knattspyrnumönn-
um í fremstu röð er hátt. Mjög hátt hlutfall knattspyrnumannanna
hafði óeðlilega hjartaómskoðun samkvæmt skilgreiningum ASE.
Ekki var sýnt fram á samband milli hjartalínurits og stærðar eða
veggþykktar vinstri slegils. Algengi óeðlilegs hjartarits fer lækk-
andi með aldri. Þetta er meira áberandi þegar skilmerkin taka tillit
til stærðar R- og S-útslaga. Veggþykkt, massi og þvermál vinstri
slegils fer vaxandi með aldri, svo og stærð vinstri gáttar. Fylgni
við aldur bendir til þess að áðurnefndar breytingar megi rekja til
áralangrar þjálfunar.
Há tíðni óeðlilegs hjartarits meðal yngstu einstaklinganna
dregur verulega úr gagnsemi hjartalínurita við skimun fyrir
áhættuþáttum skyndidauða. Til þess að nýta megi hjartalínurit
við skimun íþróttamanna gæti þurft að endurskilgreina enn frek-
ar þau skilmerki sem notuð eru til ákvörðunar um hvenær hjarta-
línurit flokkast sem óeðlilegt og hvenær ekki. Jafnframt bendir
rannsókn okkar til þess að hefðbundin skilmerki ASE við flokkun
ómskoðana í eðlilegar og óeðlilegar eigi ekki við íþróttamenn sem
stunda þol- og snerpuíþróttir eins og knattspyrnu.
286 LÆKNAblaðið 2013/99