Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2006, Page 137

OLESNAR BÆKUR
ar og orðs. Fræðimenn sem hafa áhuga á tæknilegum framförum í ýmsum
miðlum framúrstefnunnar eru yfirleitt sammála um að fagurffæði fasism-
ans og alræðisins hafi fyrst og ffemst verið unnin í gegnum sjónræna
ffamsetningu, til dæmis með draumkenndri, nautnafullri tæhngu. Dæmi
sem oft er nefht í þessu sambandi er hvernig Riefenstahl sýndi Hfitler stíga
niður úr skýjunum í Triumph des Willens (Sigur viljans). Þegar slíkar að-
ferðir við framsetningu á pólitík eru hafðar í huga, aðferðir sem smætta
pólitíkma niður í dáleiðandi sjónarspil, má túlka það sem svo að í næstum
öllum formtilraunum framúrstefnunnar felist vissulega pólitískur
broddur. Dæmi um myndblöndun og klippimyndir sem splundra mynd-
inni eru óteljandi í sögulegu ffamúrstefnunni. Fremur en að útrýma
myndinni þá er sjómæn framsetning grandskoðuð og endurskilgreind
með þessum „and-augnmiðuðu“ aðferðum, eins ogMartinJay nefiúr það
í Dffivncast Eyes (1994). Dada-kvikmyndir Vikings Eggeling eða Hans
Richter, hinn brotakennda líkama eða „informe“ í formlist súrrealistanna,
eins og Yve-Alain Bois og Rosalind Krauss lýsa honum, og eklú síður
framandgervingu framúrstefnunnar í heild á aðferð bókmenntanna við að
„hugsa í myndum“, eins og Viktor Skhlovskij kallaði það (með skírskotun
til Alexanders A. Potebnja), mætti líka kalla pólitísk í þessu tilliti. Burtséð
frá raunverulegri ætlun eða pólitískri afstöðu höfundanna, þá víkka slík
verk út umdæmi hins sjónræna (í tungumálinu), opna upp svæði sem
komast undan „sjónræði“ fasistanna, eins og Christian Metz orðar það.
Hin eilífa barátta milli orðs og myndar er enn þann dag í dag það við-
fangsefni sem kemur endurtekið fyrir í rannsóknum á pólitík ffamúrstefh-
unnar. Hér hafa rannsóknir á menningu nítjándu aldar einnig lagt lóð á
vogarskálamar en þær sýna að „sýningarsamfélagið“ átti sér langan að-
draganda áður en fasisminn kom til sögunnar.24 Þetta sýnir jafnffamt, að
það er of takmarkandi að horfa á alla sögulegu ffamúrstefnuna út frá fas-
ismanum, frá sjónarhomi markhyggju sem sér evrópska menningu stefna
hraðbyri til glötunar alræðisins, ef svo má segja. Því einnig hér er hætta á
að póhtískri sögu Evrópu séu settar of þröngar skorður og vanræktar
ýmsar hliðargötur og hjáleiðir sem komu ffam með ffamúrstefhunni áð-
ur en fjórði áratugurinn rann upp. Það sem meira er, ffá sjónarhomi
24 Jonathan Crary, Suspensions of Perception: Attention, Spectacle and Modem Gulture,
Cambridge, Massachusetts: jVIIT Press, 2001; Hal Foster (ritstj.), Vision and Visuality,
Seattle, Washington: Dia Art Foundation, 1988; David Michael Letin, Modemity and
the Hegemcmy ofVision, Berkeley, Los Angeles: University of Cahfomia Press, 1993.
H5